ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΙΑΜΑΤΩΝ

Διαλύτες

1. Νερό

Κρύο νερό

Μερικά βότανα, άμα τα συστατικά τους καταστρέφονται με την θερμότητα, τα βάζουμε σε κρύο νερό.

Τα σάκχαρα, οι πρωτεΐνες και το γλίσχρασμα περνάνε πιο εύκολα σε κρύο νερό, ενώ στο ζεστό καταστρέφονται. Κάποιες ουσίες που περνάνε στο ζεστό τσάι, δεν τις θέλουμε (όχι επικίνδυνες) και καλύτερα να το καταναλώνουμε γρήγορα.

Κρύο έγχυμα: το βότανο σε κρύο νερό για 8h.

Βότανα που είναι καλύτερο να τα βάζουμε σε κρύο νερό:

χαμομήλι

κολλιτσίδα

σύμφυτο

βιβούρνο

αλθαία

τσουκνίδα

μέντα

αρκουδοστάφυλο

λάππα

Ζεστό νερό

Βολεύει άμα είναι σκληρό το φυτό (ρίζα, φλοιός, βλαστός). Πρέπει να το κόψουμε το βότανο πολύ ψιλό για να γίνει πιο εύκολα η εκχύλιση.

Όσο λιγότερα άλατα έχει το νερό, τόσο το καλύτερο.

2. Αλκοόλ (αιθυλική αλκοόλη 95%)

Το αλκοόλ εκχυλίζει: ρητίνες, αλκαλοειδή, αιθέρια έλαια, καστορέλαιο (το μοναδικό λάδι που εκχυλίζει το αλκοόλ).

Στο αλκοόλ ΔΕΝ διαλύονται: αιθέρια έλαια, γλίσχρασμα, άμυλο, πρωτεΐνες, ιχνοστοιχεία, ζάχαρες.

Το αλκοόλ σκοτώνει τους μικροοργανισμούς και καταστρέφει τα ένζυμα, άρα το βάμμα δεν χαλάει όπως το τσάι. Άμα θέλουμε να συντηρήσουμε ένα τσάι, μπορούμε να προσθέσουμε 20% αλκοόλ.

3. Μείγματα νερού με αλκοόλ (πχ τσίπουρο, βότκα)

Έχει τις ιδιότητες του νερού και τις ιδιότητες του αλκοόλ. Δεν εκχυλίζονται τα αιθέρια έλαια στα μείγματα.

Το κρασί (χαμηλότερη περιεκτικότητα σε αλκοόλ από ότι το τσίπουρο) και το ξύδι (ακετικό οξύ), έχουν και άλλες ουσίες μέσα (θρεπτικά κ.α.) και αλλάζουν με τον καιρό. Άρα, ένα παρασκεύασμα από κρασί ή ξύδι, θα κρατήσει λιγότερο καιρό.

Αν κάνουμε βάμμα από κρασί, τότε καλύτερα να χρησιμοποιήσουμε λευκό (έχει λιγότερες τανίνες). Μπορούμε στο κρασί να προσθέσουμε λίγο καθαρό αλκοόλ.

Ιάματα

1. Έγχυμα

Χρησιμοποιούμε κρύο ή ζεστό νερό που δεν βράζει. Κατάλληλο για τα ευαίσθητα μέρη του φυτού καθώς και για τα μέρη του φυτού που έχουν αιθέρια έλαια.

Τοποθετούμε το βότανο όσο καλύτερα τριμμένο γίνεται στο νερό για 10 λεπτά.

Αναλογία

1/20 για ξερό βότανο

1/10 για φρέσκο βότανο

2. Αφέψημα

Ίδια διαδικασία με προηγουμένως για περιπτώσεις ουσιών που δεν εκχυλίζονται εύκολα (πχ ρίζες, σκληρά φύλλα, φλοιό).

Τρίβουμε καλά το βότανο, το τοποθετούμε σε κρύο νερό για να μουλιάσει και στην συνέχεια το βράζουμε μαζί με το βότανο. Όταν βράσει, χαμηλώνουμε την φωτιά και το αφήνουμε για 5-10 λεπτά.

Αν θέλουμε να κάνουμε “μείωση” (συμπύκνωση), το αφήνουμε για 30 λεπτά (παίρνεις άλλα πράγματα όπως ιχνοστοιχεία, το πυρίτιο από το πολυκόμπι).

Το αφέψημα ενδείκνυται για τα παρακάτω φυτά:

ιτιά (φλοιός)

τζίντζερ (ρίζα)

ελευθερόκοκκος (ρίζα)

ταραξάκο (ρίζα)

γεντιανή (ρίζα)

Ίδια αναλογία με το έγχυμα.

3. Σιρόπι

Άμα θέλουμε να συντηρήσουμε το τσάι για περισσότερο καιρό το κάνουμε σιρόπι.

Σιρόπι = πάρα πολύ δυνατό τσάι + όση ζάχαρη χρειάζεται για να μην μπορούν να αναπτυχθούν μικροοργανισμοί

• Το τσάι το φτιάχνουμε με τουλάχιστον διπλάσια ποσότητα βοτάνου από ότι κανονικά.
• Βάζουμε λίγο παραπάνω νερό, γιατί κάποια ποσότητα θα εξατμιστεί.
• Όσο πιο καλά τριμμένο είναι το βότανο, τόσο καλύτερα.
• Βάζουμε περισσότερη ζάχαρη από ότι νερό (όση μπορούμε να αντέξουμε)
• Διατηρείται στο ψυγείο για 3 μήνες
• Άμα βάλουμε όση ζάχαρη χρειάζεται για να μην αναπτυχθεί κανένας μικροοργανισμός (δεν αντέχεται στην γεύση)μπορεί να κρατήσει και 1 χρόνο.
• Μπορείς να προσθέσεις και βάμμα στο σιρόπι.

Ενδεικτική δοσολογία: 1 κουταλιά/ 3-5 φορές την ημέρα

4. Βάμμα

Το βάμμα είναι εκχύλισμα σε αλκοόλ (καθαρό ή όχι). Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αλκοόλ τουλάχιστον 45%.

• Για φρέσκα βότανα μόνο καθαρό αλκοόλ.
• Για ξερά βότανα αλκοόλ 45-60%, είναι εντάξει.
• Φυτά που γίνονται βάμμα από φρέσκο βότανο (όλα γίνονται με ξερό βότανο, τα παρακάτω και με φρέσκο):

καλέντουλα

κολιτσίδα

ταραξάκο

κράταιγος

πεντάνευρο

βάλσαμο (μόνο χλωρό)

βαλεριάνα (μόνο χλωρό)

• Η λυγαριά γίνεται μόνο με καθαρό αλκοόλ
• Αναλογία: βάρος (gr) του βοτάνου / όγκο (ml) του διαλύτη = 1/4. Στο σπίτι δεν είναι εύκολο να πετύχεις τέτοια αναλογία, οπότε κοιτάς τουλάχιστον το αλκοόλ να καλύπτει το βότανο.
• Τρίβουμε καλά το βότανο και το καλύπτουμε με αλκοόλ (0,5 εκ παραπάνω από το βότανο). Μετράμε αναλογίες για να ξέρουμε τι δοσολογία θα πάρουμε.
• Κλείνουμε το βάζο πολύ καλά και ανακατεύουμε συχνά (κάθε μέρα).
• Δεν πρέπει το βάζο να έρχεται σε άμεση επαφή με το φως.
• Το βάμμα είναι έτοιμο σε 2 εβδομάδες (το ελάχιστο). Μπορεί να μείνει το πολύ μέχρι ένα μήνα.
• Σουρώνουμε το βότανο και αποθηκεύουμε το βάμμα σε σκούρο μπουκαλάκι.
• Κρατάει 3-4 χρόνια.

5. Λάδι
   
   
   

Λάδι μπορούμε να κάνουμε και από χλωρό (βότανα που τα φύλλα τους δεν έχουν πολύ υγρασία, όπως λεβάντα, δενδρολίβανο, λιβάνι, θυμάρι) και ξερό βότανο. Άμα το μέρος του φυτού που χρησιμοποιούμε έχει πολύ υγρασία (πχ λουλούδια), θέλει προσοχή για να μην βρομίσει το λάδι (αναπτύσσονται μικροοργανισμοί, κυρίως το βράδυ). Αν θες να κάνεις από λουλούδια πρέπει να αλλάζεις τα λουλούδια κάθε δεύτερη ημέρα.

Στο λάδι διαλύονται οι παρακάτω ουσίες: αιθέρια έλαια, χρωστικές, φλαβανοειδή, ρητίνες.

• Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οποιοδήποτε λάδι τρώγεται (καλής ποιότητας): ελαιόλαδο, αμυγδαλέλαιο, σησαμέλαιο, λάδι καρύδας. Αν είναι ευαίσθητο το λάδι, δεν το βγάζουμε στον ήλιο ή το βάζουμε σε χαρτοσακούλα.
• Άμα είναι πολύ καλό το λάδι μπορείς να το κάνεις μπεν μαρί (σύμφυτο, τίλιο)- 3h μέχρι 60-70οC το πολύ. Άμα δεν προσέξεις μπορεί να μυρίσει τηγανίλα.
• Με χλωρό βότανο, τις 2-3 πρώτες μέρες κλείνουμε το βάζο με γάζα.
• Η θερμοκρασία γενικά δεν πρέπει να ξεπερνά τους 40οC (εκτός από το μπεν μαρί που είναι η λιγότερο ήπια διαδικασία για να κάνεις το λάδι.
• Δεν το αφήνουμε παραπάνω από έναν μήνα.
• Μια τυπική αναλογία είναι 1/3. Συνήθως 1 βάζο μελιού γεμάτο με βότανο και καλυμμένο με λάδι.
• Όταν βάζουμε το λάδι στο βότανο κοιτάμε μετά από 1h μήπως χρειάζεται να συμπληρώσουμε λάδι.
• Το αφήνουμε 1 κύκλο του φεγγαριού (28 ημέρες). Μετά το σουρώνουμε (με βαμβάκι) γιατί χαλάει. Απομακρύνουμε την “χλαπάτσα” που πιθανώς να έχει δημιουργηθεί και το βάζουμε σε σκούρο μπουκαλάκι.
• Διάρκεια ζωής: 1 χρόνο περίπου. Στην συνέχεια ταγγίζει (ανάλογα με το λάδι που έχουμε χρησιμοποιήσει.
• 100ml λάδι + 1 eviol (σιγουρεύεις ότι για έναν χρόνο δεν θα ταγκίζει το λάδι).
• Το βότανο πρέπει να είναι πολύ τριμμένο.
• Κατά την διάρκεια παρασκευής, ανακατεύουμε το λάδι με το βότανο.

Παραδείγματα λαδιών από φρέσκο βότανο

βάλσαμο (λουλούδια- μόνο χλωρό)- αν θες να το φας, το βάζεις σε σακούλα ή το έχεις μέσα στο σπίτι, ζεστούς μήνες

βεμπράσκο (λουλούδια- μόνο χλωρό)

άρνικα

σκόρδο (2-3 ημέρες στο λάδι, κομμένες σκελίδες)

δενδρολίβανο (λίγη υγρασία)

θυμάρι (λίγη υγρασία)

όλα τα άλλα βότανα χρησιμοποιούνται ξερά

Λάδια που μπορούμε να φτιάξουμε:

• καλέντουλα (άγρια ή καλλιεργούμενη): επουλωτικό
• χαμομήλι: επουλωτικό, αντιφλεγμονώδες
• τσίλι: θερμαντικό
• σύμφυτο: για μελανιές, χτυπήματα, διαστρέμματα
• σαμπούκος (άνθη): καλό για το δέρμα, μαλακτικό
• ιπποκαστανιά: καλό για το κυκλοφορικό και για τις φλέβες
• χιλιόφυλλο: για ρευματικές αρθρώσεις
• άρνικα: για μυϊκούς πόνους και μελανιές
• κυπαρισσόμηλο (χλωρό): θερμαντικό, καλό για την κυκλοφορία.

6. Κηραλοιφή

Είναι λάδι πιο στέρεο (για ευκολία στην μεταφορά). Προσθέτεις στο λάδι, κερί μέλισσας. Μια καλή αναλογία είναι: λάδι/κερί μέλισσας = 1/5. Κρατάει έναν χρόνο.

7. Κρέμα
   
   
   

Η κρέμα είναι κηραλοιφή με νερό (0-40% - μέχρι εκεί μπορεί το κερί να αντέξει ως γαλακτοματοποιητής). Όταν είναι και τα δύο στους 40οC τα ανακατεύεις πολύ καλά για να διαλυθεί το νερό. Το πόσο νερό θα βάλουμε εξαρτάται από τον γαλακτοματοποιητή. Ο μόνος φυσικός είναι το κερί. Η κρέμα απορροφάται καλύτερα από το δέρμα.

Κρατάει μέχρι 6 μήνες στο ψυγείο.

8. Λοσιόν

μείγμα από βάμματα + νερό + γλυκερίνη (μέχρι 10%) = λοσιόν

Τσεκάρεις η γλυκερίνη να είναι φυσική.