Κοκοφοίνικας .....“το δέντρο που παρέχει όλες τις ανάγκες τις ζωής.”

Για τον κοκοφοίνικα (cocos nucifera), αυτό το πασίγνωστο τροπικό φυτό, δεν αναφέρεται συχνά ότι μπορεί να καλλιεργηθεί ή μάλλον να επιβιώσει και στα δικά μας κλίματα με κάποια υποστήριξη. Ο λόγος είναι ότι καλλιεργείται αρκετά σπάνια και η καλλιέργειά του έχει μια κάποια δυσκολία. Πάλι όμως μπορεί να γίνει.
Στο φυσικό του περιβάλλον, δηλαδή σε σχεδόν όλη την τροπική ζώνη εκτός της ενδοχώρας της Αφρικής και της Ν. Αμερικής, ο φοίνικας αυτός μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 30 μ. με φύλλα έως και 6 μ. Σε συνθήκες καλλιέργειας όμως σ’εύκρατες περιοχές, γίνεται αρκετά μικρότερος, αν και πάλι μπορεί να γίνει ένα μεγάλο φυτό, και δεν καρποφορεί.
Δε γνώριζα τίποτα για την καλλιέργεια αυτού του φυτού ή αν μπορεί να βρθεέι στη χώρα μας, έως ότου είδα ένα νεαρό φυτό να βγαίνει μέσα από μια καρύδα προς πώληση σ’ένα ανθοπωλείο πριν μερικά χρόνια. Μου φάνηκε αρκετά παράξενο, αλλά δεν έψαξα περαιτέρω. Πριν λίγες μέρες όμως, εντελώς τυχαία, βρήκα λίγες πληροφορίεςεδώ,όπου αναφέρει ότι στο δικό μας κλίμα το φυτό αδυνατεί να βγεί από την καρύδα και ν’αναπτυχθεί περισσότερο και επίσης ότι δε χρειάζεται απευθείας ήλιο, πράγματα τα οποία διαψεύστηκαν αργότερα με περαιτέρω αναζήτηση. Η καλύτερη σελίδα που έχω βρει είναι μια συζήτηση από ένα φόρουμ του εξωτερικούεδώ,στην οποία μπορείτε να διαβάσετε πολλές απόψεις, τεχνικές και εμπειρίες για την καλλιέργεια αυτού του φυτού. Επίσης μια άλλη μικρότερη συζήτηση του ίδιου φόρουμεδώ.Και μερικά από τ’άλλα άρθρα που έχω βρει:αυτό,
αυτό,
αυτόκαιαυτό.Επίσης, χρήσιμο είναι και τοάρθρο της αγγλικής wikipedia.Γενικά, δεν υπάρχουν πολλές συγκροτημένες πληροφορίες γι’αυτό το φυτό στο Διαδίκτυο. Αλλ’απ’όσα έχω διαβάσει, έχω συμπεράνει τα εξής:
Το φηυτό αναπαράγεται με καρύδες. Η καρύδα είναι ο καρπός με το σπόρο μαζί. Καρύδες μπορούν να βρεθούν είτε ήδη φυτρωμένες σε φυτώρια, ανθοπωλεία ή παρόμοια καταστήματα είτε από μανάβικα, σούπερ μάρκετ ή παρόμοια καταστήματα. Η καρύδα προς φύτευση θα πρέπει να περιβάλλεται από το τριχωτό περίβλημά της και, όταν την κουνάτε, ν’αακούγεται το γάλα στο εσωτερικό. Αλλιώς θα είναι παλιά και ξερή. Αν το περίβλημά της έχει αφαιρεθεί, μπορεί πάλι να φυτρώσει με τη διαδικασία που περιγράφεται στη δεύτερη συζήτηση, της οποίας το σύνδεσμο έχω βάλει παραπάνω.
Η καρύδα θα πρέπει να φυτευθεί σε μια ρηχή γλάστρα, περίπου 25 εκ. βάθος, θαμμένη κατά το 1/2-2/3 σε ελαφρύ αμμώδες χώμα, το οποίο θα πρέπει να διατηρείται υγρό, αλλά όχι κορεσμένο. Σ’ελεγχόμενες συνθήκες, η θερμοκρασία θα πρέπει να διατηρείται σχετικά σταθερή γύρω στους 24 βαθμούς Κελσίου, μ’έντονο φως ή ήλιο και υψηλή υγρασία, αν και στις περισσότερες περιοχές τις Ελλάδας οι συνθήκες αυτές παρέχονται από τη φύση το καλοκαίρι. Αν σε κάποια περιοχή η υγρασία είναι χαμηλή, θα πρέπει να παρασχεθεί τεχνητά με κάποιον τρόπο στα φυτά. Μ’αυτές τις συνθήκες, η καρύδα συνήθως θα βλαστήση σε 3-6 μήνες. Υπάρχει όμως και η πιθανότητα λίγες καρύδες να μη βλαστήσουν ποτέ. Πρώτα θα βγει η ρίζα και μετά ο βλαστός με τα φύλλα. Το νεαρό φυτό θα πρέπει να διατηρείται σε υψηλή θερμοκρασία, πάνω από τους 21 βαθμούς, έντονο φως ή ήλιο και υψηλή υγρασία. Στην αρχή δε θ’αναπτύσσεται πολύ γρήγορα. Για τους πρώτους μήνες της ζωής του, θα παίρνει όλατα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται από την καρύδα επομένως δε θα χρειάζεται επιπλέον λίπανση. Η καρύδα αρχίζει να σαπίζει στους τροπικούς στουςπρώτους 6 μήνες, ενώ σ’εύκρατες περιοχές μπορεί έως και στους 18-24 μήνες. Μόλις φαίνεται ότι η καρύδα αρχίζει να σαπίζει, θα πρέπει ν’αρχίσει η λίπανση μ’ελαφρύ υγρό λίπασμα ανά τακτά χρονικά διαστήματα ή με οργανικά λιπάσματα όπως κοπριά ή κομπόστ.
Ως γνήσια τροπικά φυτά, οι κοκοφοίνικες χρειάζονται ιδανικά ζέστη, πολύ φως και υψηλή υγρασία για ν’αναπτυχθούν καλά. Νεαρά και μεγαλύτερα φυτά απαιτούν σχεδόν τις ίδιες συνθήκες. Ο κοκοφοίνικας σχεδόν σταματά ν’αναπτύσσεται κάτω από τους 21 βαθμούς Κελσίου, γι’αυτό θα πρέπει να διατηρείται ζεστός για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του χρόνου. Τα νεαρά φυτά είναι πολύ ευαίσθητα στο κρύο, αλλά τα μεγαλύτερα σε ηλικία μπορούν να παραμείνουν έξω ως τους 16-12 βαθμούς. Μπορούν να επιβιώσουν για μικρά χρονικά διαστήματα σε ακόμα χαμηλότερες θερμοκρασίες, αλλ’αυτό είναι επικίνδυνο. Στο φυσικό τους περιβάλλον ζουν σε ηλιόλουστες θέσεις, συνήθως σε παραλιακές περιοχές, γι’αυτό θα πρέπει να εκτίθενται στον απευθείας ήλιο για πολλές ώρες της ημέρας ή σ’έντονο φως. Η ιδανική υγρασία γι’αυτούς είναι 70%-80%, αν και μπορούν να επιβιώσουν με αρκετά χαμηλότερα επίπεδα, αλλά σ’αυτήν την περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος προσβολής των φυτών από τετράνυχο. Θα πρέπει συχνά να εξετάζετε το φυτό για τετράνυχο, ώστε αν τον βρείτε να τον καταπολεμήσετε εγκαίρως.
Σ’όλες τις περιοχές της Ελλάδας, τα φηυτά αυτά μπορούν να διατηρηθούν σ’εξωτερικό χώρο το καλοκαίρι, τον οποίον προτιμούν. Ανάλογα με την περιοχή, μπορούν να παραμείνουν γι’ακόμα μεγαλύτερο μέρος της θερμής περιόδου έξω. Όταν η θερμοκρασία αρχίζει να πέφτει σταθερά κάτω από τους 16 βαθμούς, τα φυτά θα πρέπει να μεταφερθούν σ’εσωτερικό χώρο ή σε θερμοκήπιο. Μέσα στο σπίτι θα πρέπει να βρίσκονται σε όσο το δυνατόν φωτεινότερο σημείο, πρτοιμότερα σε νότιο παράθυρο με τουλάχιστον λίγε ςώρες ήλιο τη μέρα. Επειδή ο αέρας του σπιτιού είναι συνήθως ξηρός, θα χρειάζονται τακτικό καθημερινό ψεκασμό με νερό στο φύλλωμα και συχνό έλεγχο για τετράνυχο. Το χειμώνα, που η ανάπτυξη είναι μικρή, θα χρειαστούν αραιό πότισμα και καθόλου λίπανση.
Όσο το φυτό αναπτύσσεται, θα πρέπει να μεταφυτέυεται σε όλο και μεγαλύτερη γλάστρα. Αν δε μεταφυτευθεί, μετά από ένα διάστημα ανάπτυξης, θα σταματήσει, θ’αδνατίσει και στο τέλος θα ξεραθεί. Οι κοκοφοίνικες, με τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, μετά από αρκετά χρόνια μπορούν να γίνουν τεράστια φυτά, έως κι 6 μέτρα ψηλά, τα οποία θα χρειαστούν μεγάλο χώρο για ν’απλωθούν και ψηλοτάβανα κτίρια. Ένα τέτοιο φυτό μπορεί να διατηρηθεί για πολύ καιρό σε γλάστρα πλάτους 180 εκ. και βάθους 45 εκ,.μιας και αυτά τα φυτά δεν έχουν πολύ βαθύ ριζικό σύστημα. Το αρνητικό με τους φοίνικες είναι ότι δεν μπορούν να νανοποιηθούν με κλάδεμα ή με στέρηση θρεπτικών ουσιών, όπως τα μπονσάι. Εάν από τους μονόκορμούς φοίνικες, όπως τον κοκοφοίνικα, αφαιρεθεί η κορυφή, το φυτό θα ξεραθεί. Επίσης, αν αν τα θρεπτικά συστατικά δεν είναι στην απαιτούμενη ποσότητα, το φυτό σιγά-σιγά θ’αδυνατίσει και στο τέλος πάλι θα ξεραθεί. Αν και υπάρχουν νάνες ποικιλίες κοκοφοίνικα, είναι νάνες σε σχέση με αυτές πού γίνονται 30 μέτρα και καμία δεν έχει επιλεγεί ειδικά για καλλιέργεια σε συνθήκες εσωτερικού χώρου. Αν το φυτό σας έχει γίνει πολύ μεγάλο και δε βρίσκετε κανέναν να το δώσετε, μπορείτε να φάτε το εσωτερικό της κορυφής του. Η κορυφή αυτού του φοίνικα και μερικών άλλων ειδών είναι ένα πανάκριβο και σπάνιο φαγητό το οποίο λέγεται και σαλάτα του εκατομμυριούχου, γιατί, όταν κοπεί η κορυφή, ολόκληρο το φυτό καταστρέφεται. Μερικά είδη φοινίκων στη φύση κινδυνεύουν μ’εξαφάνιση εξαιτιας της υπερσυλλογής των κορυφών τους.
Οι χρήσεις του κοκοφοίνικα είναι πάμπολλές στις περιοχές όπου φύεται. Η καρύδα είναι ιδιαίτερα πλούσια σε πρωτεΐνες και λίπος, το οποίο ασυνήθιστα για φυτά, είναι κυρίως κορεσμένο. Επίσης περιέχει και χρήσιμα μέταλλα, και λιγότερο βιταμίνες. Η καρύδα έχει δύο φαγώσιμα μέρη, το γάλα και την ψύχα. Η Η ψύχα όταν αποξηρανθεί δίνει την κόπρα, η οποία χρησιμοποιείται για την εξαγωγή ελαίου καρύδας και ως ζωοτροφή. Επίσης, ο εξωτερικός φλοιός της καρύδας δίνει ίνα η οποία χρησιμοποιείται στην κατασκευή σχοινιών, διχτυών, χαλιών κ.ά. Από τα φύλλα της επίσης κατασκευάζοναι πολλά αντικείμενα, όπως καλάθια, στέγες και περιφ΄ραξεις. Το ξύλο της χρησιμοποιείται για οικοδόμηση. Αυτές είναι ενδεικτικά μερικές από τις χρήσεις που έχει αυτό το φυτό στους ανθρώπους εκείνων των περιοχών, υπάρχουν πολύ περισσότερες. Τ’όνομα του κοκοφοίνικα σε πολλές γλώσσες δηλώνει και τη μεγάλη σημασία του. Στα σανσκριτικά για παράδειγμα λέγεται kalpa vriksha (“το δέντρο που παρέχει όλες τις ανάγκες τις ζωής.”) και στα μαλαισιανά είναι pokok seribu guna “το δέντρο με τις χίλιες χρήσεις”.
Στο φυσικό του περιβάλλον, το φυτό προτιμά περιοχές με αμμώδες χώμα, ήλιο, έντονες βροχοπτώσεις και υψηλή υγρασία, συνθήκες που συναντώνται σε τροπικές παράκτιες περιοχές. Το φυτό αντέχει τους δυνατούς ανέμους και την αλατότητα. Χάρη στις καρύδες του, οι οποίες επιπλέουν στη θάλασσα και μπορούν να παραμείνουν εκεί για πολλούς μήνες χωρίς να χάσουν την ικανότηττα βλάστησής τους, το φυτό έχει εξαπλωθεί στις περισσότερες τρπικές περιοχές. Στην εξάπλωσή του έχει συμβάλει και ο άνθρωπος, ο οποίος μετέφερε το φυτό κατά τις μετακινήσεις του στα ωκεάνια νησιά. Ο τόπος προέλευσής του ίσως ίναι η Ινδία ή η Νοτιοανατολική Ασία.
Το φυτό καρποφορεί μετά από 7 χρόνια και είναι μακρόβιο. Ανθίζει κάθε μήνα και οι καρύδες ωριμάζουν σε 1 χρόνο, οπότε και πέφτουν. Ένα δέντορ μπορεί να παραγάγει έως και 100 καρύδς το χρόνο.
Υπάρχουν μερικά συγγενικά είδη με παρόμοια κατασκευή και καρπούς με τον κοκοφοίνικα ανθεκτικότερα στο κρύο που μπορούν να καλλιεργηθούν ως καλωπιστικά έξω, όπως ο syagrus romanzoffiana και ο μαδασκαριανός bekkariophoenix alfredii, Εντούτοις οι καρποί τους συνήθως δεν τρώγονται. ΠΗΓΗ