Ο Φόβος της Αγάπης!

 Η συζήτηση στο διπλανό τραπέζι ήταν έντονη και ενδιαφέρουσα. Δύο ζευγάρια, πίνοντας το ποτό τους, συζητούσαν μεγαλοφώνως. Διαφωνούσαν για το αν πρέπει ν’ αγαπάει κανείς ή όχι. Άθελά μας γίναμε ωτακουστές. Και αντιληφτήκαμε ότι η άποψη που επικράτησε ήταν του νεαρού άγνωστου της παρέας, ο οποίος υποστήριζε ότι οι σχέσεις δεν πρέπει να έχουν ούτε αυτό που λέμε έρωτα ούτε αυτό που λέμε αγάπη. Λίγη συμπάθεια και σεξουαλική έλξη αρκούν, διότι, αν συμβεί κάτι περισσότερο, αρχίζουν επιπλοκές και προβλήματα στη σχέση.

Ο νεαρός άγνωστος του διπλανού τραπεζιού δεν είναι αναμφίβολα ο μόνος οπαδός της θεωρίας της… μη αγάπης. Είναι μια μεγάλη κατηγορία ανθρώπων, απ’ όλες τις ηλικίες, αυτοί που δε θέλουν να αγαπούν και χρησιμοποιούν επιχειρήματα καθ’ όλα λογικοφανή, όπως π.χ. ότι ο έρωτας και η αγάπη, έτσι κι αλλιώς, οδηγούν κάποια μέρα στον χωρισμό. Ή πως, όταν κανείς είναι ερωτευμένος ή αγαπάει, υποφέρει, άρα είναι προτιμότερο να το αποφύγει. Ή ότι η αγάπη κάνει τον άνθρωπο υποχείριο του άλλου, και άλλα πολλά.

Ουσιαστικά, μία τέτοια αντιμετώπιση δείχνει φόβο απέναντι στην αγάπη, απέναντι στα συναισθήματα αγάπης, που έχουν την «διαβολική» ικανότητα να μας δείχνουν πλευρές του εαυτού μας λιγότερο ή περισσότερο άγνωστες σε εμάς τους ίδιους, πλευρές του εαυτού μας που πολλοί, χωρίς άλλο, δεν θα ‘θελαν να τις μάθουν ποτέ. Η αγάπη, λοιπόν, στην προκειμένη περίπτωση, γίνεται απειλή που παραμονεύει να διαταράξει την  ησυχία των ανθρώπων.

Ας δούμε όμως τι μορφές μπορεί να πάρει ο φόβος της αγάπης, πως εκδηλώνεται και πως εκφράζεται:

• Πολλοί εκφράζουν τον φόβο τους για την αγάπη, αντιμετωπίζοντάς την υποτιμητικά, κυνικά και, συχνά, χλευαστικά. Είναι σαν να μισούν τις εκδηλώσεις αγάπης ή τις υποχωρήσεις του ενός προς τον άλλον στη σχέση ενός ζευγαριού, γελούν και ειρωνεύονται όσους δείχνουν πίστη στην αγάπη και, γενικά, μπαίνουν στο ρόλο του «δικηγόρου του διαβόλου», προσπαθώντας να απομυθοποιήσουν την αγάπη και να αποδείξουν την αχρηστία της.
• Άλλοι, απ’ αυτούς που φοβούνται την αγάπη, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση σε αντικείμενα και προσωπικά είδη. Δηλώνουν πως δεν είναι ανθρωποκεντρικοί, πως οι ανθρώπινες σχέσεις, όταν τους δίνεις μεγαλύτερη σημασία από όση πρέπει, είναι φθορά, γι’ αυτό και εκείνοι είναι πραγματοκεντρικοί και επιδιώκουν με πάθος να ικανοποιούν τις υλικές τους ανάγκες. Αγοράζουν διαρκώς είδη ρουχισμού, για παράδειγμα, ή έπιπλα για το σπίτι, τα οποία και ανανεώνουν με την πρώτη ευκαιρία. Επίσης, η εργασία ή γενικότερα η καριέρα τους, αποτελεί γι’ αυτούς ζήτημα ζωής ή θανάτου.
• Μπορεί να απορρίπτουν την αγάπη, αλλά δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι αναζητούν διαρκώς σεξουαλικές σχέσεις. Διαχωρίζουν με απόλυτα σαφή τρόπο το σεξ από την αγάπη και τον έρωτα και προχωρούν στο κυνήγι των σεξουαλικών εμπειριών, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να αποφύγουν συναισθηματικές «επιπλοκές». Αν κατά λάθος παρεμβληθούν στη σχέση τους συναισθήματα τρυφερότητας και κάποιοι υπαινιγμοί αγάπης, τότε απομακρύνονται, για να αποφύγουν τις «δεσμεύσεις» και τους «συναισθηματισμούς».
• Ο φόβος τους για την αγάπη παίρνει συχνά τη μορφή κοσμοθεωρίας. Πείθουν τον εαυτό τους και τους άλλους με κηρύγματα, όπως η αγάπη δεν υπάρχει, είναι κάτι σαν μια φανταστική κατασκευή που παράγει το μυαλό μας. Της αποδίδουν ένα χαρακτήρα ματαιότητας και, το κυριότερο, την θεωρούν σαν μία μεγάλη αυταπάτη, που έχει την ικανότητα να ξεγελάει τα θύματά της.
• Σε ακραίες, αλλά όχι σπάνιες, περιπτώσεις, ο φόβος της αγάπης οδηγεί τα άτομα σε ένα είδος ασκητικής ζωής και απόλυτης σχεδόν εσωστρέφειας, γι’ αυτό και παραμένουν κλειστά στην επικοινωνία τους με τους άλλους ανθρώπους. Φτιάχνουν γύρω από τον εαυτό τους ένα αδιαπέραστο τείχος και έτσι εμποδίζουν τους άλλους να τα πλησιάσουν και ν’ ανταλλάξουν συναισθήματα μαζί τους.
• Η ανάγκη για αυτάρκεια, ψυχολογική ανεξαρτησία και αυτοδυναμία φαίνεται να είναι η επιδίωξη των ατόμων που φοβούνται την αγάπη. Σκοπός της ζωής τους είναι να μην έχουν την ανάγκη κανενός, να μην υποκύπτουν σε καμία επιρροή, να μη δεσμεύονται συναισθηματικά από κανένα. Γι’ αυτό το λόγο, είναι ιδιαίτερα διστακτικοί και συγκρατημένοι στις σχέσεις τους, επειδή κάθε οικειότητα παίρνει στα μάτια τους τη μορφή εξάρτησης από κάποιο άλλο άτομο.

Παρ’ όλο που ο φόβος της αγάπης υπάρχει σε πολύ περισσότερα άτομα απ’ όσο μπορούμε να φανταστούμε, ωστόσο δεν γίνεται πάντα αντιληπτός, γιατί δεν εκφράζεται πάντα με τον ίδιο τρόπο. Και επιπλέον, πολύ συχνά ο φόβος αυτός καμουφλάρεται πίσω από προσχήματα και συμπεριφορά που ξεγελούν. Αλλά και για έναν ακόμη λόγο, γιατί δεν υπάρχει σε όλους στον ίδιο βαθμό. Σε μερικούς μπορεί να συναντάμε απλώς ορισμένες ενδείξεις φόβου, ενώ σε άλλους παίρνει τον χαρακτήρα παθολογικής κατάστασης. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις,  συναντάμε μια άρνηση απέναντι στα συναισθήματα αγάπης ή έστω μια προσπάθεια άρνησης αυτών των συναισθημάτων.

Που μπορεί να οφείλεται ο φόβος για την αγάπη;

• Για μια ακόμα φορά, θα ανατρέξουμε στην παιδική ηλικία του ατόμου. Οι απογοητεύσεις που δεχόμαστε, κατά την ανταλλαγή συναισθημάτων με τα συγγενικά μας πρόσωπα, παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πώς θα διαμορφωθεί η στάση μας απέναντι στην αγάπη, και όταν θα είμαστε πια ενήλικοι. Αν, λοιπόν, ως παιδιά, δεν αγαπηθήκατε από τους γονείς ή τ’ αδέλφια σας( ή έστω αν νομίσατε πως δεν αγαπηθήκατε), πιθανότατα θα αισθανόσασταν ένα αίσθημα απόρριψης πολύ δυσάρεστο, χωρίς αμφιβολία. Το αίσθημα ότι δεν έχουμε αγαπηθεί δημιουργεί έναν φόβο απέναντι στην απόρριψη, που τότε τραυμάτισε τον ψυχικό μας κόσμο ως παιδιά, και στην προσπάθειά μας, ως ενήλικες, να μη ξανανιώσουμε αυτό το δυσβάσταχτο συναίσθημα, απορρίπτουμε την αγάπη, απορρίπτουμε δηλαδή αυτό που μας στέρησαν.
• Επίσης, αν στη διάρκεια της εφηβείας, μιας ιδιαίτερα κρίσιμης συναισθηματικά περιόδου, το άτομο δέχεται συναισθηματικές απογοητεύσεις, στην προσπάθειά του να δώσει και να πάρει αγάπη από το άλλο φύλο, τότε εδραιώνεται για τα καλά ο φόβος του απέναντι στη αγάπη. Κάθε προσέγγιση αγάπης το επαναφέρει στις ενδεχόμενες απογοητεύσεις που το σημάδεψαν, συχνά ανεπανόρθωτα, με αποτέλεσμα να υποφέρει.
• Ο φόβος εξάρτησης από κάποιον άλλον είναι ένας άλλος φόβος που υπολανθάνει πίσω από το φόβο της αγάπης. «Μην υποχωρείς, μη κάνεις τίποτα για κανέναν, γιατί αυτό σημαίνει εξάρτηση και είναι επικίνδυνο», φαίνεται να είναι η βασική σκέψη του ατόμου που διακατέχεται σε μεγάλο βαθμό από τους φόβους αυτούς.
• Κινητήρια δύναμη της άρνησης της αγάπης και του φόβου γι’ αυτήν είναι το άγχος, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι. Τα άτομα που υποφέρουν από άγχος είναι φυσικό να αναζητούν τρόπους να προστατευτούν απ’ αυτό.  Ένας τρόπος προστασίας είναι και η αποφυγή της αγάπης, που πιστεύουν ότι θα τους δημιουργήσει περισσότερα άγχη και προβλήματα. Το άγχος τους όμως αυτό απέναντι στην αγάπη δείχνει ότι φοβούνται τις θετικές τους παρορμήσεις, τα καλά, δηλαδή, συναισθήματα που μπορεί να νιώσουν για έναν άνθρωπο. Φοβούνται τα καλά δικά τους συναισθήματα. Χωρίς να το καταλάβουν όμως, ο φόβος για τα καλά τους συναισθήματα που γίνεται φόβος της αγάπης, μετατρέπεται σε φόβο για την ίδια τη ζωή.
• Η πεποίθηση ότι ο άντρας ή η γυναίκα με τον οποίο ή την οποία θα σχετιστούν θα είναι εχθρικός μαζί τους είναι ένας άλλος λόγος του φόβου για την αγάπη. Εξαιτίας των τραυματικών τους εμπειριών, πολλοί πείθουν προκαταβολικά τον εαυτό τους, χωρίς καλά-καλά να το καταλάβουν, ότι ο καθένας που θα τους προσφέρει αγάπη είναι στο βάθος εχθρικός μαζί τους. Έτσι αμύνονται προκαταβολικά απέναντι στην υποτιθέμενη επίθεση ενός υποθετικά επιθετικού ατόμου. Βέβαια, το άτομο δεν έχει συνείδηση αυτής της διαδικασίας, τις περισσότερες, τουλάχιστον, φορές. Άλλωστε δεν περιμένει να έχει αποδείξεις για την εχθρότητα των άλλων απέναντί του. Απλά, προκαταβολικά, λέει: «Αρνούμαι την αγάπη, γιατί θα μου κάνει κακό αν τον ή την αγαπήσω». Με τέτοιες προδιαγραφές, όπως μπορείτε να καταλάβετε, κάθε σχέση είναι καταδικασμένη σε αποτυχία ή απλώς παραμένει επιφανειακή και σύντομη χρονικά, όπως άλλωστε επιθυμεί αυτός που απορρίπτει την αγάπη.
• Ας μη ξεχνάμε και έναν άλλο αρκετά σημαντικό παράγοντα: Είναι τα κοινωνικά πρότυπα που ακολουθεί κανείς, για να αποκτήσει ένα αίσθημα ταυτότητας και επιβεβαίωσης. Έτσι το πρόσταγμα της απελευθέρωσης, της αυτάρκειας, της ανεξαρτησίας δίνουν ερεθίσματα, που παρακινούν το άτομο να ακολουθήσει κάποιους χαρακτήρες. Τη στιγμή, λοιπόν, που η αγάπη είναι συνδυασμένη με συναισθηματικό δεσμό, με την ανάγκη του άλλου, με υποχωρήσεις, με συμβιβασμούς, όσον αφορά τις απαιτήσεις και τις επιθυμίες του ατόμου, είναι φυσικό να θεωρείται από πολλούς απειλή για την αυτάρκεια και την ανεξαρτησία τους, άρα πρέπει με κάθε τρόπο να αποφεύγεται ως επικίνδυνη. Μέχρι πρόσφατα, αυτοί που διατείνονταν ότι αποφεύγουν την αγάπη για λόγους ανεξαρτησίας ήταν οι άντρες, που υποτίθεται πως είναι οι λιγότερο συναισθηματικοί και εξαρτημένοι. Στις μέρες μας όμως, τα πράγματα άρχισαν να αντιστρέφονται. Λίγο οι συνέπειες του φεμινισμού, λίγο η επαγγελματική κατοχύρωση, λίγο οι αλλαγές των ηθών της κοινωνίας, που βαδίζει σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα παρακινούν πολλές γυναίκες να αντιμετωπίζουν την αγάπη σαν απειλή της ανεξαρτησίας τους.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε πως σε κάθε περίπτωση που υπάρχει άρνηση ενός δούναι-λαβείν αγάπης, είτε αυτός που απορρίπτει την αγάπη είναι άντρας είτε είναι γυναίκα, λανθάνει πάντα ένας φόβος για την αγάπη, που τις περισσότερες φορές είναι ένα μέσο αυτοπροστασίας του άντρα ή της γυναίκας. Ο φόβος της αγάπης, αποτέλεσμα τραυματικών εμπειριών και επώδυνων συναισθημάτων του παρελθόντος, σπρώχνει τον άνθρωπο σε μια διαρκή άμυνα που θα του επιτρέψει, όπως τουλάχιστον εκείνος πιστεύει, να μη ξαναπονέσει και να μη ξαναπληγωθεί.

Μίνα Μαχαιροπούλου
Αρθρογράφος - Κοινωνιολόγος      http://touchmagazine.gr/