Ράχες Ικαρίας

Οι Ράχες είναι μια μεγάλη περιοχή της βόρειας-βορειοδυτικής Ικαρίας. Αποτελείται
από αλλεπάλληλες λοφοπλαγιές που ξεκινούν σχεδόν από το επίπεδο της θάλασσας
και φτάνουν μέχρι τις βουνοκορφές του όρους «Αθέρας» (υψόμ. 1033 μ.). Εκεί
απλώνονται τέσσερις πεδινές εκτάσεις, το Πέζι, η Εριφή, τα Αμμουδιά και ο Ζηζό-
καμπος που κρατούν τα νερά της βροχής και τροφοδοτούν πολλούς χείμαρρους, οι
μεγαλύτεροι από τους οποίους είναι η Χαλαρή, ο Χάρακας και ο Μύρσωνας. Αυτοί
«οι ποταμοί» (όπως τους λένε οι Ικαριώτες), δεν στερεύουν το καλοκαίρι και έχουν
χαράξει στα βουνά απόκρημνες χαράδρες. Ανάμεσα τους σχηματίζονται αρκετές μικρές
κοιλάδες προφυλαγμένες από τις καιρικές συνθήκες και σχεδόν αθέατες από τη
θάλασσα. Μέσα τους κρύβονται, διάσπαρτα, τα χωράφια και τα σπίτια των ανθρώπων,
ενώ οι εκκλησίες κι οι πλατείες είναι κτισμένες πιο ψηλά, σε βραχώδη οροπέδια
σαν μπαλκόνια. Γύρω τους απλώνονται δάση, που σκεπάζουν με πράσινες σκιές αυτήν 
την πολυδαίδαλη γεωφυσική διαμόρφωση

. 

 Ιστορία 
Όπως και η υπόλοιπη Ικαρία, οι Ράχες είναι γνωστό ότι κατοικούνται ήδη από την 
προϊστορική εποχή. Ωστόσο, η πιο ενδιαφέρουσα περίοδος, όσον αφορά αυτή την 
περιοχή, αρχίζει τον 15ο αιώνα, κατά τις τελευταίες μέρες της βυζαντινής αυτοκρατορίας, 
όταν εξαιτίας των πειρατών και των Τούρκων, η ζωή στα παράλια του Αιγαίου 
κατάντησε αφόρητη. Ενώ οι Γενοβέζοι δεσπότες του νησιού εγκατέλειπαν την Ικαρία 
και αναδιπλώνονταν στην κυριότερη βάση τους, τη Χίο, οι Ικαριώτες κατέφευγαν στα 
βουνά, ιδίως στη Λαγκάδα, μια απομονωμένη ορεινή κοιλάδα, στο δυτικό άκρο του 
νησιού, όπου ιδρύθηκε ένας πρωτόγονος, αλλά ασφαλής και καλά οργανωμένος αντι- 
πειρατικός οικισμός, ο κυριότερος αυτού του είδους σε ολόκληρο το νησί. Αυτή η εποχή 
ονομάστηκε «Αφάνεια» (= εξαφάνιση των κατοίκων) και περιλαμβάνει τον 16ο και 
μεγάλο μέρος του 17ου αιώνα. Ως αποτέλεσμα, δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι το νησί 
ήταν, αν όχι εντελώς ακατοίκητο, τουλάχιστον τόσο φτωχό, ώστε δεν άξιζε να ριψοκινδυνέψει 
κανείς στις απόκρημνες ακτές του για να ληστέψει ή να υποδουλώσει τους 
κατοίκους. Οι Ικαριώτες πέρασαν εκείνη την τρομερή περίοδο ζώντας σε πλήρη απομόνωση 
και υπό σκληρότατες συνθήκες διαβίωσης. Όμως παρέμειναν ελεύθεροι, τελείως 
ανενόχλητοι από τις επιδρομές και τους πολέμους που εξαφάνισαν κάθε ίχνος 
ζωής από άλλα νησιά του Αιγαίου.

Εξαιτίας της γεωγραφικής απομόνωσης του νησιού και της απουσίας εκτεταμένων
ανθρωπίνων παρεμβάσεων, η χλωρίδα της Ικαρίας χαρακτηρίζεται από εξαιρετική
αφθονία, ποικιλία και σπανιότητα ειδών. Τουλάχιστον όσον αφορά τα δέντρα,
τα πιο εντυπωσιακά είναι η ελαφοκουμαριά (ικαρ. «άντρακλος») με τον στιβαρό,
κατακόκκινο κορμό και τα ωραία λευκά άνθη, τα τεράστια πλατάνια, τα κυπαρίσσια
σε διάφορα είδη, καθώς και οι μικροί κέδροι που στολίζουν και χαρίζουν σκιά στις
παραλίες. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα υπήρχαν ακόμα πυκνά δάση με κουμαριές,
μεγάλα ρείκια και βελανιδιές διαφόρων ειδών που έφταναν μέχρι τη θάλασσα και
σκέπαζαν τις ακτές. Στη θέση τους φύτρωσαν αργότερα τα πανύψηλα ωραία πεύκα
-σήμα κατατεθέν του ραχιώτικου τοπίου. 

 Αρχιτεκτονική 
Εκτός ίσως από τον Άγιο Κήρυκο και τον Εύδηλο, έως τα μέσα του 20ού αιώνα 
πουθενά στο νησί δεν υπήρχαν συγκεντρωμένοι οικισμοί, του τύπου π.χ. των Κυκλάδων. 
Εκτός από λίγα καφενεία και καταστήματα γύρω από τις εκκλησίες, τα σπίτια στους 
ορεινούς οικισμούς ήταν μακριά το ένα από το άλλο, εναρμονισμένα στο φυσικό περιβάλλον 
με αξιοθαύμαστη τέχνη. Μοναδικό παράδειγμα στον χώρο του Αιγαίου, είναι 
το ιδιόρρυθμο «αντι-πειρατικό» ή «καμουφλαρισμένο» σπίτι της εποχής της «Αφάνειας» 
με τα εξής χαρακτηριστικά: α) έχει στέγη μονόρριχτη, σκεπασμένη με ακατέργαστες 
πλάκες, β) δεν υπάρχουν παράθυρα, ούτε καμινάδα, β) η θέση του είναι επιλεγμένη 
ώστε να μην φαίνεται από τη θάλασσα, και γ) μπροστά και κατά μήκος του σπιτιού 
υπάρχει ένας τοίχος, σαν παραπέτασμα, που κρύβει το φως της λάμπας τη νύχτα. Αυτά 
τα σπίτια είναι διάσπαρτα παντού, όμως ακόμη και σήμερα που το τοπίο έχει αλλάξει, 
χρειάζεται κανείς προσοχή για να τα διακρίνει.