Το αντιπειρατικό σπίτι, η τέχνη των Ικάριων για την Επιβίωση !

Το ιδιότυπο οικιστικό περιβάλλον της Ικαρίας παράγοντας ευζωίας των κατοίκων της.

Οι κάτοικοι της Ικαρίας από πολύ νωρίς οργάνωσαν ένα μοναδικό αμυντικό σύστημα που βασίσθηκε στην απόκρυψη και την αφάνεια και όχι στην συσπείρωση και την οχύρωση όπως στα περισσότερα νησιά, και το οποίο μεταξύ των άλλων είχε σαν αποτέλεσμα την δημιουργία μιας ιδιαίτερης μορφής οικισμών και κατοικίας. .. Η αμυντική αυτή οργάνωση του νησιού είχε σαν αποτέλεσμα την επιβίωση ενός λαού που διατήρησε μέχρι τουλάχιστον τις αρχές του 20ου αιώνα πολλά από τα αρχαία στοιχεία του όπως γλώσσα, έθιμα αλλά και την μορφή της κατοικίας του. Ποια είναι λοιπόν τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά του κτιστού περιβάλλοντος του

νησιού που προέκυψαν από όλα αυτά ...αυτό που οι Ικαριώτες ονομάζουν χυτό ή αντιπειρατικό σπίτι. Αυτό το ταπεινό μονόχωρο ορθογωνικής κάτοψης σπίτι, με την μονόρριχτη στέγη, με τον αυλότοιχο που καλύπτει όλη την πρόσοψη του και το χωστοκέλι του( ο υπόγειος οικογενειακός κρυψώνας)καθώς και με την αυστηρή

τυποποίηση της μορφής του, σε όλη την έκταση του νησιού, αποτελεί ένα μοναδικό

τύπο κατοικίας σε ολόκληρο το Αιγαίο αλλά και στον ελλαδικό χώρο. Το μονόχωρο αντιπειρατικό σπίτι αρχίζει να κτίζεται από τον 17ο αιώνα όταν οι κάτοικοι του νησιού κατεβαίνουν σε πιο φιλόξενες περιοχές. Είναι ένα μονόχωρο κτίσμα τοποθετημένο σε ημιορεινή, δασωμένη, και μακριά από την θάλασσα περιοχή, κοντά σε πηγή νερού και συνήθως σε σημείο (σπιτοκάθισμα) που προέκυπτε από εκσκαφή αν ήταν δυνατόν της ανωφέρειας ώστε να δημιουργηθεί πρανές ορύγματος (αγιάρι) αν δεν υπήρχε φυσικό πρανές (άσπα), πάνω στο οποίο ετοποθετείτο η πίσω πλευρά του κτίσματος.Σε κάθε αντιπειρατικό σπίτι υπήρχε διαμορφωμένη κόχη για τον χειρόμυλο. Μαζί με την πρωτόγονη εστία ήταν οι πλέον απαραίτητες κατασκευές για την ζωή της οικογένειας.

Το εξωτερικό μήκος της όψης ήταν περίπου 6,0-7,0 μέτρα και το πλάτος 3,50-4,00 μέτρα. Το ύψος της πρόσοψης 0,90-1,20 μέτρα και το ύψος της πίσω πλευράς 1,40-1,70 μ. Οι τοίχοι κατασκευάζονταν από πέτρες, χωρίς συνδετικό υλικό και επίχρισμα. Η στέγη ήταν μονοκλινής (μονόρριχτη, χυτή), καλυμμένη με πέτρινες πλάκες που στηρίζονταν σε ξύλινα δοκάρια τοποθετημένα κατά την μικρή διάσταση της κάτοψης (καταχύματα). Τα καταχύματα συνήθως ήταν χονδροί κλάδοι δένδρων ή κορμοί μικρών κυπαρισσιών. Στην πρόσοψη το κτίσμα είχε μία πόρτα (θυρίδα) ύψους 0,70-0,90 μ. η οποία ήταν και το μοναδικό άνοιγμα του σπιτιού. Καπνοδόχος δεν υπήρχε. Υπήρχε μόνο στην στέγη μία πλάκα πάνω από την εστία που μετατοπιζόταν και άφηνε άνοιγμα από όπου φωτιζόταν και αεριζόταν το σπίτι (ανεφάντης). Μπροστά στο σπίτι, προς τη θάλασσα ή την κατωφέρεια και σε απόσταση περίπου 1,00 μ. από την πρόσοψη κτιζόταν αυλότοιχος από ξερολιθιά σε ύψος λίγο μεγαλύτερο από την όψη του σπιτιού και σε μήκος όσο αυτή. Αυτός κάλυπτε το σπίτι ώστε να μην γίνεται αντιληπτό το φως κατά τη νύκτα όταν άνοιγε η πόρτα αλλά ούτε και οι άνθρωποι που κινιόνταν μπροστά στο σπίτι κατά την ημέρα. Παρουσίαζε δε την ίδια εικόνα με τους τοίχους των πεζουλιών που λόγω του κεκλιμένου εδάφους κατασκεύαζαν οι άνθρωποι για να καλλιεργήσουν. Τα σπίτια καλύπτονταν σχεδόν πάντα από πυκνή βλάστηση. Ήταν τόσο καλά κρυμμένα και προσαρμοσμένα στο άμεσο περιβάλλον, ώστε ήταν αόρατα από οποιοδήποτε σημείο. Μέσα στο σπίτι αρχικά υπήρχε μόνον μία πρωτόγονη εστία που απετελείτο από δύο αντικείμενες πέτρες (πυρομάχια) και ο χειρόμυλος. Η οικογένεια κοιμότανε στο χωμάτινο δάπεδο αφού έστρωνε δέρματα ή καμβά (τρίχινο ύφασμα). Σε επαφή με τον οπίσθιο τοίχο υπήρχε ο υπόγειος οικογενειακός κρυψώνας (χωστοκέλι). Αυτός είχε σκαφτεί στη γη με εκμετάλλευση της προς το πίσω μέρος σπιτιού ανωφέρειας πριν την ανέγερση του. Σε ώρες επιδρομών και κινδύνων η οικογένεια ξήλωνε από το εσωτερικό του σπιτιού σημείο του οπίσθιου τοίχου και κατέφευγε εκεί αφού αποκαθιστούσε εσωτερικά το άνοιγμα με τις ίδιες πέτρες. Το χωστοκέλι είχε συνήθως δεύτερη έξοδο διαφυγής καλυμμένη από βλάστηση, φυλασσόταν δε σ’ αυτό πάντα απόθεμα τροφίμων. Η κλοπή των εφοδίων αυτών από ντόπιους ετιμωρείτο με την ποινή του θανάτου από τους Δημάρχους ως πράξη εσχάτης προδοσίας κατά του «κοινού της πατρίδας».

Το αντιπειρατικό σπίτι είναι

κατασκευασμένο σε τέτοια θέση και με τέτοιον τρόπο που να μην διακρίνεται ακόμη και όταν βρίσκεσαι σχεδόν δίπλα του, αν δεν γνωρίζεις την θέση του. Η ιδιότητα του αυτή υπήρξε ένα από τα βασικά όπλα των Ικαριωτών στον αγώνα τους για επιβίωση. Θεωρείται το γνήσιο παραδοσιακό ικαριώτικο σπίτι που αποτέλεσε την μήτρα ενός ολόκληρου λαού για πολλούς αιώνες. πηγες https://ikarianews.net/         Γιώργος Ν. Κόκκινος Πολιτικός Μηχανικός