ΕΡΩΤΗΣΗ : 'Εχει αλήθεια αναρωτηθεί κανείς πόσα χωράφια ξεριζωμένων Ικαρίων, λόγω της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης για λόγους επιβίωσης , δεν θα δηλωθούν ή θα χαρακτηρισθούν δάση;
Αλήθεια οι Δήμοι τότε , ο ενιαίος Δήμος τώρα, οι επιστημονικοί και άλλοι φορείς, κλπ,κλπ, πόσο έχουν ασχοληθεί;
Με αφορμή την διαδικασία υλοποίησης του κτηματολογίου, αλλά και την επικείμενη σύνταξη των Δασικών χαρτών, αναρτώ ένα κείμενο του ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ* με τον τίτλο: " Η Χρήση γης στην Ικαρία κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1522-1912)"
Νομίζω ότι είναι επίκαιρο.
Ο ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ, o αγαπημένος μας δάσκαλος και o κατά κοινή ομολογία συμπατριώτης μας με μεγάλη και ανιδιοτελή προσφορά στον τόπο μας γράφει:
"Η Χρήση γής στην Ικαρία κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1522-1912)"
Tου Θεμιστοκλή (Θέμη ) Κατσαρού
Όποιος δεν γνωρίζει Ιστορία, δεν είναι εύκολο να σχεδιάσει το παρόν και το μέλλον.
Το 1522, αποχώρησαν από το νησί οι τελευταίοι δυτικοί κατακτητές. Οι Ικάριοι αισθάνονται κατά κάποιο τρόπο ότι είναι απροστάτευτοι. Η πειρατεία λυμαίνεται το Αιγαίο.
Σταδιακά οι Ικάριοι εγκαταλείπουν τα παράλια και αποσύρονται σε θέσεις ορεινές, δύσβατες και συνήθως αθέατες. Εκεί διαμόρφωσαν έναν ιδιότυπο τρόπο ζωής. Οι βραχοσκεπές (καμάρες) χρησιμοποιήθηκαν και πάλι ως κατοικίες, ενώ παράλληλα κτίζουν τα σπίτια τους στον γνωστό μας τύπο, το χητό, με ένα δωμάτιο, το προτείχισμα εμπρός, προς το μέρος της θάλασσας και πίσω το χωστοκέλλι. Είναι περίοδος την οποία ο Ι. Μελλάς ονόμασε ”αιώνα της αφάνειας”. Πράγματι, το νησί έδιδε την εντύπωση ότι ήταν ακατοίκητο. Περιηγητές τον 16ον & 17ον αιώνα αυτήν την εντύπωση αποκόμισαν, παραπλέοντας το νησί.
Σιγά-σιγά οι Ικάριοι άρχισαν να οργανώνουν τη ζωή τους. Το σπιτοκάθισμα κατείχε μια μεγάλη έκταση, στην οποία, εκτός από το σπίτι περιελάμβανε χωράφια για σπορά δημητριακών και οσπρίων, τμήματα με ελιές και οπωροφόρα δέντρα και τμήματα ποτιστικά για καλλιέργεια λαχανικών ή αμπελώνες. Υπήρχε πάντα κοντά το ρουμάνι, για προμήθεια ξυλείας και ζωοτροφών. Επειδή το έδαφος είναι βραχώδες και επικλινές, συνέχισαν την πανάρχαια παράδοση της κατασκευής πεζουλιών. Οι πυρκαϊές του 1902, 1948, 1962, 1993 κ.α, έφεραν στο φώς αυτό το τεράστιο επίτευγμα. Η κτηνοτροφία άρχισε να αναπτύσσεται. Τα ζώα τα έβοσκαν σε βοσκοτόπια ιδιωτικά. Το βράδυ τα ζώα σταυλίζονται σε μάντρες. Το πρωί γίνεται το άρμεγμα ή το κούρεμα των ζώων. Από το γάλα παρασκεύαζαν διάφορα είδη τυριού (καθούρα, μηζύθρα, κοπανιστή κ.α ) και από τις τρίχωμα, τα σχοινιά, τους αμπάδες κ.α. Όλο το νησί είναι γεμάτο από τέτοιες μάντρες οι οποίες σχεδόν όλες είναι επώνυμες (δηλ. η μάντρα του τάδε και η μάντρα του τάδε……).
Μέσα στους ελαιώνες φυτεύονται οι χαρουπιές (το άρωμα της χαρουπιάς κατά την ανθοφορία του δέντρου, απομακρύνει το δάκο). Στα άγονα και βραχώδη εδάφη κατασκευάζουν πεζούλια, όπως-όπως και εκεί περιποιούνται πρίνους, δρείς, κουμαριές, άρειους κ.α .Τα βαλάνια των πρίνων τα πουλούσαν στο Καρλόβασι στα βυρσοδεψεία, τα βαλάνια της βαλανιδιάς τα χρησιμοποιούσαν προς βρώση και για ζωοτροφές. Τους κορμούς των δέντρων αυτών τους χρησιμοποιούσαν για την απαραίτητη ξυλεία στα σπίτια. Οι κουμαριές κλαδεύονταν για να μην τις φτάνουν τα ζώα, και τα κούμαρα χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή τσίπουρου ή ούζου. Από τα αμπέλια είχαν, εκτός από το εξαιρετικό κρασί, τις σταφίδες και το πετιμέζι.
Τα πεύκα, και αυτά ήταν φυτεμένα σε χώρους ιδιόκτητους. Από αυτά χρησιμοποιούσαν το ρετσίνι για τα κρασιά και για τα ναυπηγεία, τους δε κορμούς για την κατασκευή των ιστιοφόρων. Παρατηρούμε ότι με όλα αυτά η κάθε Ικαριώτικη οικογένεια απέβλεπε στην αυτάρκεια, όσο ήταν δυνατό. Συχνή ήταν και η ανταλλαγή προϊόντων μεταξύ των οικογενειών.
Από έγγραφα πληροφορούμεθα, κυρίως από τα μέσα του 19ου αιώνα, ότι γινόταν εκχώρηση των ιδιόκτητων ρουμανιών τους σε κοινή χρήση και υπογράφουν οι εκχωρούντες, οι Δημογέροντες και ο Αρχιερατικός επίτροπος. Παράλληλα κατασκευάζονται οι φράκτες προς το μέρος της οροσειράς. Όσοι δεν συμφωνούσαν σε αυτήν την παραχώρηση, υποχρεώθηκαν να περιφράξουν τους ιδιόκτητους χώρους τους. Ήδη από το 1774-1775 η κατάσταση στο νησί αλλάζει (συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, κ.α) και αρχίζουν να ζωντανεύουν τα χωριά που είχαν εγκαταλειφθεί ή να ιδρύονται νέα προς την παραλιοζώνη. Μετά τον πόλεμο του 1940-1944, κυρίως, άρχισε και η μετανάστευση. Έτσι πολλά χωράφια εγκαταλείφθηκαν και έγιναν δασοσκεπή. Μετά τις πυρκαϊές, οι αρμόδιες υπηρεσίες κήρυσσαν τις πυρόπληκτες περιοχές αναδασωτέες. Δεν γνωρίζω τις συνεννοήσεις μεταξύ Κοινοτήτων η Δήμων με τις αρμόδιες δασικές υπηρεσίες, σχετικά με ποιες περιοχές πρέπει να αναδασωθούν (δημοτικές ή και ιδιωτικές). Εκείνο το οποίο παρατηρείται είναι ότι το Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει στο νησί ούτε 1 τ.μ. γής. Η γή ανήκει σε Ιδιώτες και στους Δήμους….Γιώργος Χερουβής
*Ο ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ είναι ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ – ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ
|
