Ο Σκίνος του Αιγαίου

Περιγραφή: Aειθαλής θάμνος ή δέντρο ρητινοφόρο. ΎΨΟΣ: μέχρι τα 3 μ. ΦΥΛΛΑ: Είναι σύνθετα με 2-5 ελλει- ψοειδή φυλλάρια, λεία στην επάνω, πιο θαμπά στη κάτω πλευρά. ΆΝΘΗ: Χωρίς πέταλα, σε πλάγιες τα- ξιανθίες. Φυτό δίοικο με θηλυκά άνθη κίτρινα και αρσενικά πορ- φυρού χρώματος. ΑΝΘΟΦΟΡΙΑ: Την άνοιξη. ΚΑΡΠΟΣ: Δρύπη, κοκκινωπή αρχικά, που όταν ωριμάσει αποκτά μαύρο χρώμα. Χρήσεις:

Ένα πανέμορφο καταπράσινο Μεσογειακό φράχτη. Πολύ γύρη τον Απρίλη για τις Μέλισσες.

Και το σπουδαιότερο απ όλα το σκινόχωμα. Το σχινόχωμα θεωρείται ο Βασιλιάς, κατά πολύ ανώτερος της κοπριάς. Δίνει πολύ ωραία γεύση στις ντομάτες και τα αγγούρια μας, όταν το βάλουμε στην καλλιέργειά τους.

Τα φύλλα του είναι άριστη τροφή για τα οικόσιτα. Οι βοσκοί με το ξύλο του κατασκευάζουν ακόμα και σήμερα γκλίτσες ή άλλα εργαλεία. Από τις ευλύγιστες σχινόβεργες φτιάχνονταν μπαστούνια ή ραβδιά, ζέβλες (στρογγυλός ξύλινος λαιμοδέτης για ζώα) και ξύλινα σκεύη όπου τοποθετούσαν τρόφιμα, ενώ οι ψαράδες το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν πασσάλους για τη στερέωση των κουπιών της βάρκας, σκαρμούς της βάρκας ή στεφάνι για την απόχη τους.

Σύμφωνα με τον λατ. Μαρτιάλη (40 –103 μ. Χ.), από τα λεπτά κλαδιά του έφτιαχναν οδοντογλυφίδες. Η ποικιλία που έχει μεγαλύτερα φύλλα (var. chia), καλλιεργείται μόνο στη νήσο Χίο( μαστιχόδεντρα υπάρχουν και στις Ράχες Ικαρίας χάρη κάποιων παλιών μας ναυτικών ) και δίνει την περίφημη μαστίχα Χίου, ιδιαίτερα αγαπητή στους τούρκους σουλτάνους κατά τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου. Στην αρχαιότητα η μαστίχα χρησίμευε για καλλυντικούς σκοπούς, για να κολλούν τα βλέφαρα των ματιών.Οι γυναίκες παλαιότερα συνήθιζαν να λούζονται με φύλλα σκίνου, γνωρίζοντας ότι είναι ιδιαιτέρως δυναμωτικά για τα μαλλιά. Μαγειρική:Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας χρησιμοποιείται στη μαγειρική: στην Κάσο φτιάχνουν πικάντικες σχινόπιττες, στην Κύπρο και την Πάτμο σχινόψωμα. Στο Ρέθυμνο της Κρήτης οι τρυφερές κορυφές γίνονται τουρσί και συνοδεύονται από ρακή το χειμώνα. Στο Πήλιο φτιάχνουν ένα πι- κάντικο ορεκτικό τα “τσιτσίραυλα”. Στην Σάμο προσθέτουν του καρπούς του στη ζύμη του ψωμιού για παραπάνω άρωμα, ενώ στην Ικαρία και την Λέσβο βάζουν καρπούς στα καζάνια απόσταξης τσίπουρου και ούζου. Επίσης, συνηθίζουν να τοποθετούν βλαστούς σκίνου στο μίγμα συντήρησης των βρώσιμων ελιών, προκειμένου να τους δώσουν άρωμα, αλλά και για να τις διατηρήσουν σφικτές. Οι κτηνοτρόφοι της Λέσβου και της Σάμου έδιναν στα ζώα ζωμό απο φύλλα σκίνου για την στυπτική του δράση. Οι Ικαριώτες είχαν παρατηρήσει ότι οι χοίροι που είχαν διατροφή πλούσια σε καρπούς σκίνου έδιναν πιο νόστιμο κρέας. Από τα χρόνια τα παλιά οι κάτοικοι της Μήλου και Κιμώλου εκτιμούσαν τα πολλαπλά οφέλη που τους χάριζαν οι πανταχού παρόντες σχίνοι. Όπως μας λέει ο C. S. Sonnini που πέρασε από τα νησιά το 1778-1779 «τα χρησιμοποιούμενα καυσόξυλα προέρχονται αποκλειστικά από σχίνο, ενώ από τους καρπούς του εξάγεται λάδι κατάλληλο μόνο για καύση. Οι φτωχοί όμως το μεταχειρίζονται και στην τροφή τους. Το λάδι αυτό ονομάζεται σχινόλαδο, είναι διαυγές και έχει ωραίο χρυσίζον χρώμα. Όταν είναι παλιό, 2-3 χρόνων, αποτελεί κατά τους κατοίκους άριστο τοπικό φάρμακο κατά των ρευματικών πόνων». Επίσης, οι κάτοικοι της Μήλου και Κιμώλου χρησιμοποιούσαν τους ευλύγιστους βλαστούς του σχίνου για να πλέκουν καλάθια ή κοφίνια και τα κλαδιά σαν ζωοτροφή. Από τον καρπό του σχίνου, τον σχινόκοκο, παρασκευάζεται μέχρι και στις μέρες μας ένα αρτοσκεύασμα, τα παξιμάδια με σχινόκοκο. Ακόμα, το δροσιστικό λικέρ από σχίνο ξεχωρίζει με την πικάντικη γεύση και το έντονο άρωμά του. Αμέτρητες οι χρήσεις του σχίνου. Γι’ αυτό ήταν και συνεχίζει να είναι βοηθός και σύμμαχος του ανθρώπου.Ο σχινόκαρπος χάρη στην υπόγλυκη γεύση του και την ευχάριστη μυρωδιά του τρώγεται ωμός. Από τη λαική ιατρική ο σκίνος αντιμετωπίστηκε ως στυπτικό, αντισηπτικό και αντιμυκητοειδές φάρμακο. Το αφέψημα από τα φύλλα συστηνόταν σε περιπτώσεις διάρροιας, ενώ το νερό που είχε βράσει με φύλλα ήταν κατάλληλο για αντισηπτικές πλύσεις και ποδόλουτρα για τη θεραπεία μυκητιάσεων. Από τον ώριμο σχινόκαρπο έβγαζαν λάδι, το σχινόλαδο, που αποτελούσε ανακουφιστικό φάρμακο για τον πόνο του αυτιού. Ο σχινόκαρπος θεραπεύει τις πληγές και τα έκζεματα Αναφορές: http://katileme.blogspot.com φωτογραφιαhttp://www.panoramio.com ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΜΑΡΙΑΣ-ΝΕΦΕΛΗΣ ΣΥΚΑPISTACIA: αναφέρεται από τον Πλίνιο και τον Palladius Rutilius Taurus Aemilianus, συγγρα-φέα 14 βιβλίων, που έζησε τον 4ο αι. μ.Χ. LENTISCUS: από το λατ. lens-lentis = φακός. Lentiscus = πιστάκη, σκί- νος. Αναφέρεται από πολλούς λατίνους συγγραφείς κυρίως για το ρετσίνι του. Συναντάται στη Ικαρία: Σε μέσα υψόμετρα και παραθαλάσσια.

«ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ∆ΑΚΟΥ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΣΤΑ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ»

Εδώ και εκατοµµύρια χρόνια από την στιγµή που εµφανίστηκε ζωή πάνω στον

πλανήτη όλοι οι οργανισµοί από τον ποιο µικροσκοπικό ως τον ποιο µεγαλόσωµο

δίνουν µια συνεχή µάχη επιβίωσης. H µάχη που έχει να δώσει κάθε οργανισµός είναι

απέναντι στη φύση και τα φαινόµενα της (αέρας, βροχή, ξηρασία, σεισµοί, κ.α) αλλά

και τους άλλους ζώντες οργανισµούς που είτε τους βλέπουν ανταγωνιστικά στην

προσπάθεια εξεύρεσης τροφής και στέγης είτε τους αντιµετωπίζουν ως ένα καλό

γεύµα. Στην προσπάθεια αυτή επιβίωσης πολλοί οργανισµοί δεν τα κατάφεραν και

εξαφανίστηκαν ενώ κάποιοι άλλοι προσαρµόστηκαν υποβάλλοντας τον εαυτό τους σε

µια διαδικασία εξέλιξης. Γίνεται εποµένως κατανοητό ότι ένας οργανισµός για να

µπορέσει να επιβιώσει θα πρέπει να προσαρµοστεί στην συνθήκες της περιοχής ή να

µεταναστεύσει σε ένα ποιο ιδανικό περιβάλλον για αυτόν ειδάλλως η επιβίωση αυτού

και των απογόνων του δεν θα είναι εφικτή.

Τα τελευταία εκατό χρόνια εκτός αυτών των παραγόντων ο κάθε οργανισµός

έχει απέναντι του τον άνθρωπο. Με την εξέλιξη των επιστηµών και της τεχνολογίας

και την εφαρµογή αυτών σε τοµείς όπως την βιοµηχανία το εµπόριο και την γεωργία

αλλά και άλλους πολλούς ο άνθρώπος ηθεληµένα ή µη επεµβαίνει στο περιβάλλον

της γης. Οι συνέπειες της υπερεκµετάλλευσης και της ασέβειας στο φυσικό

περιβάλλον επηρεάζουν το οικοσύστηµα της γης. Έτσι κάθε ζωντανός οργανισµός

στον συνεχή αγώνα επιβίωσης έχει να αντιµετωπίσει τις συνέπειες της δράσεως του

ανθρώπου. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι πρόκειται για τον πιο επικίνδυνο εχθρό

αφού οι επεµβάσεις του στη φύση είναι τεράστιες και πολύ καταστροφικές

απειλώντας σε µεγάλο βαθµό την επιβίωση των περισσοτέρων οργανισµών ακόµη και

του ίδιου του ανθρώπου.

Επειδή όµως η ζωή πάντα βρίσκει τον δρόµο της πολλοί οργανισµοί

αναπτύσσουν κάποια µορφή ανθεκτικότητας για να διασφαλίσουν την ύπαρξη αυτών

και των απογόνων τους πάνω στη γη. Πολλοί από τους οργανισµούς αυτούς είναι

επιζήµιοι για τον άνθρωπο γιατί προκαλούν ζηµιές στις καλλιέργειες του και η

αντιµετώπιση τους είναι πλέον δυσκολότερη, ακριβότερη αλλά και χρονοβόρα.

Ένας τέτοιος οργανισµός είναι το αντικείµενο αυτής της πτυχιακής µελέτης: ο

∆άκος (Bactrocera oleae) που προσβάλει την ελιά. Η ελιά και πιο συγκεκριµένα το λάδι που παράγεται από τον καρπό της αποτελεί

το σηµαντικότερο προϊόν παραγωγής της λεκάνης της Μεσογείου µαζί µε το κρασί

εδώ και µερικές χιλιάδες χρόνια. Ολόκληροι πολιτισµοί ήκµασαν στο παρελθόν χάρις

στην εµπορία λαδιού και κρασιού.Από τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν χρησιµοποιούνταν αρσενικούχες ενώσεις

στη γεωργία και µετά την ευρεία χρήση του DDT στις δεκαετίες του ’40 και του ’50

για την αντιµετώπιση του κουνουπιού, έχουµε περάσει σε µια νέα εποχή

αντιµετώπισης των επιβλαβών εντόµων. Σήµερα στην γεωργική πρακτική

χρησιµοποιείται ένα ευρύ φάσµα εντοµοκτόνων ουσιών. Στην Ελλάδα η επιλογή, η

δοσολογία και η εναλλαγή των εντοµοκτόνων καθορίζεται ως επί το πλείστον

εµπειρικά και χωρίς την καθοδήγηση κάποιου αρµόδιου φορέα, µε αποτέλεσµα την

αλόγιστη χρήση τους. Σύµφωνα µε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ντειβιντ

Μπερν, 2000) η Ελλάδα δεν τηρεί την σχετική νοµοθεσία της Ε.Ε. , τοποθετείται δε,

δεύτερη στη λίστα επικινδυνότητας για τη δηµόσια υγεία από τα µολυσµένα µε

φυτοφάρµακα φρούτα και λαχανικά. Τα αποτελέσµατα της κακής χρήσης των

εντοµοκτόνων είναι η µειωµένη τους αποτελεσµατικότητα, το υψηλό κόστος για την

καταπολέµηση των επιβλαβών εντόµων, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η

εξαφάνιση ωφέλιµων ειδών αλλά και οι σοβαροί κίνδυνοι για την υγεία όσο των

αγροτών όσο και των καταναλωτών των γεωργικών προϊόντων.H κακή χρήση των

εντοµοκτόνων οφείλεται στην αµέλεια των αγροτών, που είτε δεν έχουν πειστεί για

την επικινδυνότητα της αλόγιστης χρήσης φυτοφαρµάκων είτε δεν έχουν σωστή

κατάρτιση και πληροφόρηση. Βασική συνιστώσα πληροφόρησης αποτελούν τα

στοιχεία που σχετίζονται µε την ανθεκτικότητα που αναπτύσσουν τα έντοµα στα

εντοµοκτόνα, στοιχεία όµως τα οποία απουσιάζουν από την ελληνική

πραγµατικότητα.

∆άκος της ελιάς (Bactoceria oleae)

Το τέλειο έντοµο Ο δάκος προκαλεί σοβαρές ζηµιές γιατί κατατρώγει το µεσοκάρπιο της ελιάς

που στην συνέχεια πέφτει. Οι στοές τις οποίες ανοίγουν οι προνύµφες στους

άγουρους καρπούς εµφανίζονται εξωτερικά σαν σκούρες ελαιώδεις κηλίδες. Στα

σηµεία αυτά ο καρπός συρρικνώνεται και ξεραίνεται σε συνθήκες ξηρασίας ή

σαπίζει όταν ο καρπός είναι υγρός. Η οπή ωοτοκίας του δάκου βοηθά την

εγκατάσταση µυκήτων που προξενούν δευτερογενείς προσβολές π.χ. Sphaeropsis

dalmatica (ξεροβούλα). Μία προνύµφη καταναλώνει το 1/5 – 1/4 ενός καρπού µέσου

µεγέθους. Εκτός από την ποσοτική, επέρχεται και ποιοτική καταστροφή µε την

υποβάθµιση της ποιότητας του λαδιού. Οι οπές εξόδου διευκολύνουν την

εγκατάσταση µυκήτων µε συνέπεια την υδρόλυση και αύξηση της οξύτητας του

λαδιού. Επίσης η έκθεση του λαδιού στον ατµοσφαιρικό αέρα συνεπάγεται την

οξείδωσή του. Σε έντονη προσβολή αλλοιώνονται οι οργανοληπτικοί χαρακτήρες

{γεύση και χρώµα) του προϊόντος που παράγεται λόγω της παρουσίας των

προνυµφών µέσα στους καρπούς.

Το ύψος των ζηµιών που προκαλούνται µπορεί να φθάσει το 80 % της

παραγωγής κάτω από ευνοϊκές για την ανάπτυξη του εντόµου συνθήκες και αν δεν

εφαρµοστούν µέτρα καταπολέµησής του. Συνήθως όµως τα ποσοστά ζηµιών

περιορίζονται γύρω στο 5% µε τις µεθόδους αντιµετώπισης που εφαρµόζονται

σήµερα.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Ο ∆άκος αποτελεί το σοβαρότερο πρόβληµα φυτοπροστασίας στην ελιά.

Προκαλεί σοβαρά προβλήµατα στους παραγωγούς και µπορεί να µειώσει 40-100%

την παραγωγή σε περίπτωση µη αντιµετώπισης. Χημική καταπολέµηση των

προνυµφών που βρίσκονται µέσα στον καρπό.με φυτοφάρµακα (Τα εντοµοκτόνα που χρησιµοποιούνται είναι dimethoate ή

fenthion )κατά την εφαρµογή της

δηµιουργούνται αρκετά προβλήµατα. Τα προβλήµατα αυτά σχετίζονται µε:

• Απορροή ψεκαστικού υγρού στο έδαφος και µεταφορά του στα υπόγεια

ύδατα.

• Εύρεση υπολειµµάτων στο τελικό προϊόν (ελαιόλαδο) λόγω της εποχής

εφαρµογής της µεθόδου και της αυξηµένης ποσότητας δραστικής ουσίας

ανά ελαιόδενδρο. Μαζική Παγίδευση: Τα τελευταία χρόνια στον τόπο µας έχουν χρησιµοποιηθεί

πειραµατικά σε ευρεία κλίµακα ξύλινες ή χάρτινες παγίδες για µαζική παγίδευση και

θανάτωση των ακµαίων του δάκου. Αποτελούνται από ένα εµποτισµένο µε

εντοµοκτόνο (deltamethrin) και εφοδιασµένο µε ελκυστικό (θειική αµµωνία ) και

φεροµόνη το οποίο κρεµιέται στο δένδρο. Τα ακµαία προσγειώνονται στην επιφάνεια

που έχει εµποτιστεί µε εντοµοκτόνα και θανατώνονται.

Βιολογική Αντιμετώπιση Φυσικοί Εχθροι:

Ανάµεσα στους φυσικούς εχθρούς του εντόµου αναφέρονται:

Diptera:

Asynapta furcifer (Cacidomyiidae)

Prolasioptera berlesiana (Cecidomyiidae)

Opius concolor (Braconidae)

Pnigalio epilobii (Eulophidae)

Eupelmus urozonus (Eupelmidae)

Eurytoma martelli (Eurytomidae)

Cyrtoptyx dacidica (Pteromalidae) Απωθητικά και αντιτροφικά

∆ιάφορες φυσικές ουσίες, όταν χρησιµοποιηθούν µε τον κατάλληλο τρόπο,

µπορεί να απωθήσουν το δάκο από το να πλησιάσει ή να γεννήσει στους καρπούς της

ελιάς. Εδώ υπάγονται:

• Το εκχύλισµα αγριελιάς. Μια πολύ ενδιαφέρουσα µέθοδος, γιατί δεν έχει

κόστος και µπορεί εύκολα καθένας να φτιάξει το σχετικό παρασκεύασµα. Στηρίζεται

στην

αρχή ότι ο χυµός της άγριας ελιάς είναι πολύ πλούσιος κυρίως σε φαινολικάπαράγωγα (και άλλες ίσως ουσίες: . που δρουν σαν απωθητικά αντιτροφικά για το

δάκο.

Γεµίζουµε ένα βαρέλι µε κλαδιά αγριελιάς (µαζί µε τα φύλλα τους) και νερό και

ανακατεύουµε περίπου κάθε εβδοµάδα. Μετά από αρκετό χρονικό διάστηµα (5 µήνες

περίπου) το διάλυµα έχει "ωριµάσει", έχει δηλαδή ολοκληρωθεί κάποια ζύµωση.

Τότε σουρώνουµε και ραντίζουµε µε αυτό τις ήµερες ελιές.

Άρα, για να έχουµε το παρασκεύασµα τον Ιούλιο-Αύγουστο, θα πρέπει να το

αρχίσουµε από το Μάρτιο. περίπου. Τα αποτελέσµατα, σύµφωνα µε προσωπικές

επαφές (αλλά και τον Γ. Πανάγο), είναι πολύ καλά.

• Η σκόνη πετρωµάτων. Η σκόνη από διάφορα πετρώµατα αλλά και ασβέστη,

στάχτη κ.λπ., αναφέρεται στη βιολογική βιβλιογραφία, αλλά χρησιµοποιείται και

παραδοσιακά ως εντοµοαπωθητικό σε διάφορες καλλιέργειες. Το ερώτηµα είναι η

πρακτική δυσκολία, δηλαδή ο αριθµός των εφαρµογών (σκονισµάτων) που

χρειάζονται για να έχουµε µια ικανοποιητική προστασία.

• Άλλα φυσικά υλικά. Έχουµε ενδείξεις ότι υλικά όπως τα αιθέρια έλαια, η

πρόπολη των µελισσών, το τυρόγαλο ή τσίρος (στοιχεία από Ιταλία - ∆.

∆ηµητριάδης), αλλά και ο γνωστός στους παλιούς βιοκαλλιεργητές υδρύαλος

µπορούν να παίξουν έναν ανάλογο ρόλο προστασίας του ελαιοκάρπου. Οπωσδήποτε,

η αποτελεσµατικότητα τους πρέπει να διερευνηθεί περισσότερο, πράγµα που αξίζει

αν αναλογιστεί κανείς τις µηδενικές τους επιπτώσεις σε περιβάλλον, ωφέλιµα κ.λπ. Το ύψος της ποιότητα και η ποσότητα της ελαιοκοµικής παραγωγής αποτελεί

τον στόχο του κάθε παραγωγού στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες ελαιοπαραγωγικές

χώρες. Η εµφάνιση ανθεκτικών πληθυσµών εντόµων είναι άλλο ένα πρόβληµα που

θα πρέπει να αντιµετωπίσει ο καλλιεργητής.

Μετά από µισό σχεδόν αιώνα εντατικών ψεκασµών µε συγκεκριµένα

εντοµοκτόνα (Dimethoate), ο δάκος εµφανίζει ανθεκτικότητα σε αυτά. Ο µηχανισµός

ανθεκτικότητας βασίζεται στην παρουσία διαφοροποιηµένης ακετυλοχολινεστεράσης

στα ανθεκτικά έντοµα, εξαιτίας µιας µεταλλαγής στο ενεργό κέντρο του ενζύµου που

έχει σαν αποτέλεσµα τη µειωµένη πρόσβαση των µορίων του εντοµοκτόνου σε αυτό.

Τα ευρήµατα αυτά αποτελούν την βάση για την ανάπτυξη βιοχηµικών και µοριακών

διαγνωστικών ανθεκτικότητας του δάκου, τα οποία θα πρέπει να αξιοποιηθούν σε

προγράµµατα δακοκτονίας. Η εύρεση της µεταλλαγής αυτής στο ενεργό κέντρο του

ενζύµου παρέχει επίσης σηµαντικά στοιχεία για τον σχεδιασµό νέων εντοµοκτόνων

µορίων, αφού η ίδια µεταλλαγή ενδέχεται να συµβαίνει και σε άλλα έντοµα. .(Γιάννης

Βόντας, Νίκος Κοσµίδης, Μιχάλης Λουκάς Biofarma 2002) ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ Ι∆ΡΥΜΑ

ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ∆ΑΚΟΥ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΣΤΑ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ» ∆ΕΜΕΤΖΟΣ ΝΙΚΗΣΤΡΑΤΟΣ http://www.enallaktikos.gr

Η Τέχνη του Σαπωνοποιού μέσα από την παράδοση

Η κατασκευή του σαπουνιού είναι μια εργασία που την γνωρίζουν ακόμη μερικές γυναίκες και άνδρες στα χωριά, εκτός από τους βιομηχάνους.

Το σαπούνι δεν είναι παλιά εφεύρεση. Οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν κατά καιρούς διάφορα μέσα για την καθαριότητά τους. Από τους αρχαίους χρόνους οι διάφοροι λαοί χρησιμοποιούσαν την αλισίβα, δηλαδή το θολόστακτο. Τούτο ήταν το νερό που έπαιρναν από τη βρασμένη στάχτη. Πήγαιναν μετά τα ρούχα στα ποτάμια ή στις λίμνες , προκειμένου να καθαρίσουν τα ρούχα τους. Το πιο συνηθισμένο μέσο καθαρισμού ήταν το σαπουνόχορτο.

Όταν ο Οδυσσέας βγήκε στο νησί των Φαιάκων - δηλαδή τη σημερινή Κέρκυρα, βρήκε στο ποτάμι τις βασιλοπούλες να πλένουν και να λευκαίνουν τα ρούχα τους. Το πρόβλημα απασχολούσε λοιπόν πλούσιους και φτωχούς.

Για να υπολογίσουν το επίπεδο του πολιτισμού μιας χώρας μετρούσαν, την ποσότητα του σαπουνιού που καταναλώνει κάθε οικογένεια ή και κάθε χώρα.

Εδώ στην Ελλάδα, οι βιομηχανίες σαπουνιών είδαν και έπαθαν να προωθήσουν την παραγωγή στην περιοχή τους....                         Μυτιλήνη Στα τέλη του 19ου αιώνα στον τομέα της σαπωνοποιίας δραστηριοποιούνται πολλές περιοχές της Λέσβου (κυριότερες: Μυτιλήνη, Πέραμα, Πλωμάρι, Παναγιούδα, Ασπροπόταμος, Μόλυβος, Πέτρα, Πολυχνίτος, Αγιάσος) και από τις αρχές του 20ου αιώνα κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα ισχυρά σωματεία. Την ίδια περίοδο, η παραγωγή ήταν πολύ μεγάλη και κατά τον Μιχάλη Στεφανίδη , κυμαινόταν στους 11.000 τόνους σαπουνιού από τους οποίους εξήγαγαν (κυρίως στην Αττάλεια, στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη, καθώς και σε περιοχές της Μαύρης Θάλασσας, στην Οδησσό και στη Βάρνα), περίπου τους μισούς. Έτσι, η Λέσβος όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Ενθύμιο Σαπωνοποιίας Λέσβου» το 1919 αναλάμβανε το 54% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών σαπουνιών και διέθετε το 50% των μεγάλων ατμοκίνητων σαπωνοποιείων                                                 Κρήτη Ο  Λιναρδάκης σαπουνοποιος από την Κρήτη όταν έκανε το πρώτο εργοστάσιο δυσκολεύτηκε πολύ να βρει καταναλωτές. Για να παρακινήσει τον κόσμο να αγοράσει σαπούνι, έγραψε στην διαφήμιση: ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΑΙ ΤΗΣ ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Τούτο το έγραφε και στην ψειρόσκονη που έστελνε στο παλάτι. Επειδή όμως διαμαρτυρήθηκαν από το παλάτι, το διόρθωσε και έγραψε: ΤΕΩΣ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΑΙ. Για να μην κλείσει λοιπόν το εργοστάσιο, οι Λιναρδάκηδες αναγκάστηκαν να βρουν αγορές σε μακρινές και πλούσιες Ελληνικές παροικίες όπως την Κωνσταντινούπολη, την Αλεξάνδρεια και την πάμπλουτη τότε Ρουμανία. Φόρτωναν καΐκια και τα έστελναν εκεί που οι άνθρωποι ήξεραν να πλένονται.                                   Ικαρία Στην Ικαρία τα παλιά χρονια  το σαπούνι ήταν είδος πολυτελείας Το πλύσιμο του σώματος ήταν δύσκολη υπόθεση. Τα προβλήματα ήταν πολλά. Πρώτον το νερό ήταν μακριά γιατί δεν υπήρχαν υδραγωγεία, δεύτερον οι δουλειές τους δεν απαιτούσαν και μεγάλη καθαριότητα γιατί οι περισσότεροι ήταν κτηνοτρόφοι.

Το σαπούνι για να κατασκευαστεί χρειάζεται λάδι και σαπουνόπετρα (καυστικό νάτριο). Πολλοί που δεν είχαν λάδι χρησιμοποίησαν το λίπος που μάζευαν από τα ζώα και ιδίως το χοιρινό. Τούτο όμως δεν καθάριζε καλά τα ρούχα και δεν το προτιμούσαν. Μια πλάκα σαπούνι την εβδομάδα εθεωρείτο για τους Ικαριωτες μεγαλη σπάταλη  και μαλιστα αν καμια νύφη ξεπερνούσε αυτό το όριο οι πεθερές τις επανέφεραν στην τάξη δηλαδή στην αλουσιά (μέσα σε πήλινο τσουκάλι  έβαζαν στάχτη άπο το φούρνο ,καθαρή και κοσκινισμένη και από πάνω έριχναν βραστό νερό ,με αυτό το νερό  έπλεναν το σώμα τους ...)                                                       Στη δεκαετία του 50-60  κατέφθασε από τον Πειραία στο νησί ο Κωσταντης Πορής  Σαπωνοποιός στο επάγγελμα Ήταν τόσο καλός  στη τέχνη του που  καταφερε με την μαστοριά του να κάνει τους Ικαριώτες να γνωρίσουν και να αγαπήσουν το σαπούνι και τις πεθερές να αφήσουν επιτέλους λεύτερες  τις νύφες τους να σαπουνιζονται  όσο επιθυμούσε η καρδούλα  τους  Αφού λοιπόν καταφερε να ξεπεράσει και αυτόν τον ύφαλο της Καριωτίνας πεθεράς  το σαπούνι μπήκε θριαμβευτικά μέσα στα Ικαριωτικα σπίτια τόσο δε πολύ που δεν προλάβαινε να πηγαίνει στα σπίτια για να  φτιάξει με τα λάδια τους τα σαπούνια

 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΠΟΥΝΙΩΝ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ 

Το σαπούνι για να κατασκευαστεί χρειάζεται λάδι και σαπουνόπετρα (καυστικό νάτριο). . Αργότερα, μέσα στο σαπούνι έριχναν και χρώματα και αρωματικά. Το πράσινο σαπούνι που βγαίνει από το πυρηνέλαιο δεν είναι χρωματισμένο.

Την σαπουνόπετρα την προμηθεύονταν από τον μπακάλη της γειτονιάς που την πούλαγε μέσα σε σιδερένια δοχεία, δίπλα στο σκουράντζο και στον μπακαλέο (έτσι έλεγαν την ρέγκα και τον μπακαλιάρο). Το λάδι το μάζευαν στα σπίτια από τα πιθάρια και από τα κατακάθια των ντεπόζιτων. Το έβραζαν και το ξεχώριζαν από τις ξένες προσμείξεις. Το καθαρό λάδι βγαίνει από άσπρο σαπούνι. Έβραζαν το λάδι μέσα σε ένα μεγάλο λεβέτι (καζάνι) και σε άλλο έβραζαν την σαπουνόπετρα. Μετά έριχναν την σαπουνόπετρα μέσα στο λάδι και με το συνεχές ανακάτωμα, τούτο γινόταν σαν κρέμα. Επειδή το λάδι είναι ελαφρότερο από το νερό ανέβαινε στην επιφάνεια μαζί με την λιωμένη σαπουνόπετρα. Ο χρόνος που θα το έβραζαν ήταν ανάλογος με την τέχνη της μαστόρισσας και την πείρα που διέθετε. Έβαζαν μέσα στην μέση του καζανιού πάνω στο υγρό ακόμη σαπούνι δύο ξύλα σε σχήμα σταυρού, για το καλό. Εάν κάποιος μάτιαζε το σαπούνι τούτο δεν έπηζε και μπορούσε να χαλάσει.

Το υγρό που έχυναν ήταν η λεγόμενη ΔΡΥΜΗ. Με αυτό καθάριζαν σκουριασμένα δοχεία. Έσβηναν τη φωτιά και το σαπούνι κρύωνε. Με ένα πριόνι μετά, έκοβαν το σαπούνι σε τεμάχια και το τοποθετούσαν μακριά από παιδιά και από ζώα. Το έβαζαν επάνω σε σανίδες για να ξεραθεί και να διατηρηθεί.

Τα ξυλαράκια που έβαζαν για το γούρι, για σταύρωμα, στη μέση του καζανιού πριν κρυώσει το σαπούνι, τα χρησιμοποιούσαν και σαν σημάδια, γιατί το κομμάτι αυτό, την πλάκα όπως την έλεγαν, την χρησιμοποιούσαν και στα βαφτίσια. Με αυτό μιας και ήταν ευλογημένο, έπλενε ο παπάς τα χέρια του μετά την βάπτιση για να φύγουν τα λάδια.

Την ώρα που έβραζε στο καζάνι, το ανακάτωναν και έλεγαν: Φτου, Φτου Πάτο - κορφή- φτου...φτου... Τούτο σήμαινε: Να μην ματιαστεί και όλο το περιεχόμενο από τον πάτο ως την κορυφή να γίνει όλο σαπούνι.

Επίσης το τοποθετούσαν σε σκιερό μέρος για να μη λιώνει από την ζέστη. Επειδή το πλύσιμο γινόταν στις αυλές, τα κομμάτια του σαπουνιού που έπεφταν στο έδαφος, τα έτρωγαν οι πεινασμένες κότες και τα γουρούνια. Το κομμάτι του σαπουνιού που συνέχεια μίκραινε το λέγανε ΑΠΟΛΥΦΑΔΙ. Έτσι λέγανε και κάποιον αδύνατο άνθρωπο.

Σε κάθε παρτίδα που κατασκεύαζαν και ανάλογα με την οικογένεια που είχε ο κάθε ένας και τα υλικά που διέθετε, μπορούσε να παράγει από τριάντα μέχρι ογδόντα οκάδες σαπούνι.

Η τιμή του σαπουνιού είχε μιάμιση φορά πάνω από την τιμή του λαδιού.

Σήμερα το σαπούνι της ελιάς κερδίζει βήμα-βήμα την παλιά του αίγλη, με εκατοντάδες μικρούς παραγωγούς στη χώρα και την επιστροφή στην κατ’ οίκον παρασκευή. Λυπηρό είναι το γεγονός ότι στο εξωτερικό απολαμβάνει πολύ μεγαλύτερης εκτίμησης απ’ ότι στη χώρα μας με τη ζωντανή ακόμα παράδοσή του στα χωριά. Σε πλάκες, σε ρευστή μορφή ή σε τρίμμα, με βότανα και αιθέρια έλαια, για το πλυντήριο, για πλύσιμο στο χέρι, για το σώμα, το πρόσωπο, τα μαλλιά, το άλλοτε απλό και κατά κανόνα υπόλευκο σαπουνάκι, απέκτησε ποικιλία συστατικών, χρήσεων και χρωμάτων. Επειδή, όμως, εκεί που υπάρχει ζήτηση υπάρχει και η βρωμιά της κερδοσκοπίας και της απόκρυψης στοιχείων,θα πρέπει  ανάμεσα στις πλάνες και τις αλήθειες να βαδίσουμε με υπομονή  μαστοριά, και βαθιά γνώση αυτής της εκπληκτικής τέχνης , της τέχνης του Σαπωνοποιού !      Σήμερα που η τάση για λιγότερα χημικά στη ζωή μας κερδίζει έδαφος, το σαπούνι ελαιολάδου ατενίζει το μέλλον με καλύτερους οιωνούς. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν: Σαπούνι από ελαιόλαδο , made in Greece.    !    

              Αναφορέςhttp://laografos.pblogs.gr/2008/02/o-sapoynopios.html ΑΛΩΝΙΑΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ  ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ -ΛΟΓΙΣΤΗΣ - ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΟΣ  Α ΤΑΞΗΣ ,  

www.prosvasis.com  www.anazitisis.net φωτογραφιες http://3.bp.blogspot.com/-.jpg     https://encrypted-tbn3.gstatic.com