Ρετσίνι, το δάκρυ των δέντρων

Τι είναι η ρητίνη
Ορισμένα κωνοφόρα δένδρα, όταν τραυματιστούν από διάφορες αιτίες (άνεμο, φωτιά, κεραυνό ή κ.ά.) εκκρίνουν ένα πυκνόρρευστο, κολλώδες, άχρωμο υγρό, τη ρητίνη, η οποία καλύπτει την πληγή και προστατεύει το δένδρο από προσβολές υγρασίας, σήψης και ξυροφθόρων εντόμων. Η ροή της ρητίνης γίνεται μέσω των ρητινοφόρων αγωγών, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους δημιουργώντας ένα «δίκτυο συγκοινωνούντων αγγείων».

Χρήσεις της ρητίνης
Η χρήση και παραγωγή της ρητίνης είναι γνωστή στον άνθρωπο από την αρχαιότητα.  Η αρχαιότερη ιστορική αναφορά παγκοσμίως είναι αυτή του Θεόφραστου στην «περί φυτών πραγματεία» του, το 300 περίπου π.χ. στην οποία αναφέρει λεπτομερώς τη μέθοδο συλλογής ρητίνης στην εποχή του καθώς και τη μέθοδο παρασκευής της κολοφώνιας πίσσας. Οι αρχαίοι λαοί, όπως Κινέζοι, Ιάπωνες και Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν τη ρητίνη για την παραγωγή λάκκας και βερνικιών. Είναι επίσης γνωστή η χρήση της στη στεγανοποίηση των ξύλινων πλοίων, την παρασκευή του υγρού πυρός (εύφλεκτης πολεμικής ύλης) κατά το μεσαίωνα, αλλά και στην παραγωγή της ρετσίνας και εμπλάστρων για ιατρικούς σκοπούς. 
Σήμερα χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη παραγωγής ποικιλίας βιομηχανικών προϊόντων.

• Το τερεβινθέλαιο (κοινώς νέφτι) –το υγρό απόσταγμα της ρητίνης– χρησιμοποιείται κυρίως ως διαλυτικό στην παρασκευή,  χρωμάτων, αρωμάτων, καλλυντικών, φαρμάκων, κλπ.
• Το κολοφώνιο –το στερεό απόσταγμα της ρητίνης– χρησιμοποιείται στην τυπογραφία, υφαντουργία, μεταλλουργία, καθώς και στην παρασκευή ποικιλίας προϊόντων όπως, , αντιδιαβρωτικά, αρωματικά κεριά, αδιάβροχα υλικά, τεχνητά δόντια, έμπλαστρα, συντηρητικά, προσθετικά γεύσης, χρώματα, φάρμακα, χαρτόκολλες, διάφορα γαλακτώματα, τσίχλες κλπ.
• 1 Μαστίχα είναι ουσία ρητινώδης που τρέχει από τομές που γίνονται στον κορμό των κλαδιών της «πιστάκης σχίνου της μαστιχοφόρου ή χιακής». Η μαστίχα πέφτει σε σταγόνες που είναι εξωτερικά άσπρες και όταν σπάζουν είναι μέσα διαφανείς και κιτρινωπού χρώματος. Μαλακώνει στους 90^ο και λιώνει στους 120^οC
  2. Κολοφώνιο είναι το στερεό υπόλοιπο που μένει από την απόσταξη της ρητίνης πευκοειδών, αφού φύγει όλο το νερό και το νέφτι. Είναι ρετσίνι κατώτερης ποιότητας, σπάζει εύκολα και έχει οξύτητα. Το χρώμα του είναι από ανοιχτό κίτρινο έως σκούρο καφέ, ανάλογα με την προέλευση και τον τρόπο που παρασκευάζεται.
     Το ρετσίνι του πεύκου χρησιμοποιείται χωρίς κατεργασία για την παρασκευή της ρετσίνας (ρετσινωμένου κρασιού). Η χρήση αυτή του ρετσινιού είναι πολύ παλιά και πιστεύεται ότι πρωτοχρησιμοποιήθηκε σαν στεγανωτικό των αμφορέων με τους οποίους διατηρούσαν και διακινούσαν το κρασί.
     Διαπιστώθηκε ότι το κρασί αφενός δεν αλλοιωνόταν εύκολα και αφετέρου αποκτούσε μια χαρακτηριστική ευχάριστη γεύση. Έτσι άρχισε η προσθήκη του ρετσινιού κατά τη διάρκεια της ζύμωσης των κρασιών για την παρασκευή της διεθνώς φημισμένης ρετσίνας.
     Το ρετσίνι εξαιτίας της αντιμικροβιακής του δράσης χρησιμοποιόταν για την επούλωση των τραυμάτων. Σε μερικές περιπτώσεις «παραδοσιακής ιατρικής» χρησιμοποιούταν μέχρι πριν λίγα χρόνια για το έλκος του στομάχου. Στο πάνω μέρος των «σπιθαριών»
     (όπου  γινόταν η προσωρινή αποθήκευση του ρετσινιού) συγκεντρώνονταν –λιωμένο απ’ τον ήλιο- ένα υγρό που το έλεγαν «ντραμντίνα» (ή τρεμεντίνα).Το υγρό αυτό ήταν πολύ αποτελεσματικό για την επάλειψη τραυμάτων και τη δημιουργία εμπλάστρων. Το έπαιρναν το έβαζαν σε βάζα, οπότε σκληραίνονταν λίγο εξωτερικά και από μια οπή που άνοιγαν στην επιφάνειά του το έβγαζαν λίγο – λίγο, ως παχύρευστο υλικό.
  3. Δάμμαρη είναι ρετσίνι δέντρων και φυσικά υπάρχουν διάφορες ποιότητες. Η καλύτερη είναι το Batavia Dammar από την Ινδονησία.
  4. Γκόμα λάκα ή «Λάκκειον Κόμμι» (Shellack) ανήκει στην κατηγορία των μαλακών ρετσινιών και κατασκευάζεται με βράσιμο από δέντρα των Ινδιών όπου με τσιμπήματα κάνουν τα δέντρα να αποθέτουν την κίτρινη ουσία λάκας. Η κοινή ποιότητα είναι η κίτρινη γκόμα λάκα που πουλιέται σε λεπτά φύλλα. Υπάρχει και λευκή γκόμα λάκα που αποχρωματίζεται με χλωρασβέστιο (υποχλωριώδες ασβέστιο). Αυτή δεν είναι σε σχήμα λεπτών φύλλων, αλλά σαν πλεξούδες με μια μεταξένια γυαλιστερή υφή. Χρησιμοποιείται για ευγενές φινίρισμα επίπλων.
  
  
  5. Κοπάλη ή κοπάλιον (Kopal) είναι συνοπτικό όνομα διαφόρων ρετσινιών που προέρχονται από ειδικά δέντρα της Αφρικής και της Αμερικής. Η προέλευση και το είδος του δέντρου παίζουν σπουδαίο ρόλο στην ποιότητα και υπάρχουν κοπάλια μαλακότερα από την δαμμάρη ενώ άλλα είναι σκληρά σαν πέτρα.
  6. Ήλεκτρο-Κεχριμπάρι είναι ρετσίνι κωνοφόρων δέντρων σε απολιθωμένη κατάσταση και βρίσκεται συνήθως στη θάλασσα ( στην Βόρεια  θάλασσα βρίσκονται τα πιο ανοιχτόχρωμα). Έχουν βρεθεί κοιτάσματα σε πάρα πολλές περιοχές της γης και σε πάρα πολλές αποχρώσεις. Οι συνηθέστεροι χρωματισμοί είναι από κιτρινωπό έως το ημιδιαφανές κόκκινο αλλά έχουν βρεθεί και δείγματα με λευκή, πρασινωπή, και καστανή απόχρωση. Χαρακτηριστική ιδιότητα του είναι ότι με την τριβή ηλεκτρίζεται αρνητικά και μπορεί να έλκει μικρά σωματίδια. Η πρώτη αυτή διαπίστωση αλλά και η μελέτη των ιδιοτήτων του, σύμφωνα με την ιστορία, έγιναν από τον Αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Θαλή τον Μηλίσιο. Η επίσημη ονομασία του είναι ΗΛΕΚΤΡΟ, η οποία είναι η αυθεντική αρχαία ελληνική λέξη.