"Μαριναλέντα, η Γη της Ουτοπίας"

Μαριναλέντα: Το χωριό που οι άνθρωποι είναι πάνω από τα κέρδη 

 Στο νότο της Ισπανίας, ο δρόμος είναι σαν ένα συλλογικό σαλόνι. Οι καφετέριες που είναι διάσπαρτες στο πεζοδρόμιο σφύζουν από ζωή, και οι κάτοικοι συναντιούνται για να μιλήσουν για τα γεγονότα της ημέρας, μέχρι αργά τη νύχτα. To καλοκαίρι, η θερμοκρασία ξεπερνά τους 40 βαθμούς Κελσίου και οι μυρωδιές των φρέσκων θαλασσινών ξεπηδούν από τις κουζίνες και τα εστιατόρια. Αυτή η αρχετυπικά ισπανική σκηνή περιγράφει μια περιοχή της Ανδαλουσίας, τη Μαριναλέντα, όπου η ζωή βασίζεται  περισσότερο στο δημόσιο παρά στο ιδιωτικό συμφέρον. Επιμέλεια: Μικαέλα ΚόλλιαΦαινομενικά, η Μαριναλέντα δε διαφέρει από αρκετές από τις τοπικές κοινωνίες που βρίσκονται στη νότια οροσειρά Σιέρα Σουρ, αλλά με μια πιο προσεκτική ματιά, αναδεικνύονται σημάδια που αποκαλύπτουν το τ πραγματικά συμβαίνει εκεί. Ίσως είναι τα ονόματα των δρόμων (Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Αλληλεγγύη και Σαλβαδόρ Αλιέντε Πλάθα). Ίσως είναι το γκράφιτι (σφυριά και δρεπάνια  δίπλα σε ένα αναρχικό «Α», αδιαφορώντας για τις διαφορές των δύο ιδεολογιών όπως αυτές καταγράφηκαν στο πρόσφατο ακόμα παρελθόν της χώρας). Ίσως είναι η προτομή του Τσε, η οποία στέκει αγέρωχη στο εξωτερικό τοίχωμα του τοπικού αθλητικού γηπέδου.

Η Μαριναλέντα έχει ονομαστεί «κομμουνιστική ουτοπία» της Ισπανίας, αν και η αυτή η τοπική παραλλαγή παρουσιάζει λίγες ομοιότητες με το σοβιετικό μοντέλο, το οποίο συσχετίζεται με τη φράση. Βάζοντας, όμως, τις κατηγοριοποιήσεις και τις ταμπέλες στην άκρη, αυτό που είναι σημαντικό να αναφερθεί, είναι ότι, μετά την πτώση της δικτατορίας του Φράνκο στα μέσα του 1970, ο κοινωνικός ιστός της πόλης έχει υφανθεί από πολύ διαφορετικά οικονομικά νήματα σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα. Ανάμεσα στα βήματα που συντέλεσαν στο να γίνει η Μαριναλέντα φάρος ελπίδας, είναι η δημιουργία ενός  συνεταιριστικού ελαιουργείου, τα σπίτια που είναι χτισμένα από και για την κοινότητα, και μια απαλλοτρίωση μεγάλης κλίμακας στα σούπερ μάρκετ, με επικεφαλής τον δήμαρχο της πόλης, μέσω της οποίας οι εισπράξεις δόθηκαν στις τράπεζες τροφίμων.
Το νόμισμα της άμεσης δράσης
Δεδομένου ότι η ισπανική οικονομία συνεχίζει μετά το 2008 να βουτά στο κενό, η ανεργία βρίσκεται στο 26% σε εθνικό επίπεδο και πάνω από το 50% των νέων δεν μπορούν να βρουν δουλειά. Εντούτοις, η Μαριναλέντα μπορεί να υπερηφανεύεται για ένα μέτριο αλλά σταθερό επίπεδο απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο, στο οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν τουλάχιστον κάποια εργασία ενώ όσοι δεν έχουν, προστατεύονται από ένα ισχυρό δίχτυ ασφαλείας.

Αλλά περα από τα μακροοικονομικά μεγέθη, η Μαριναλέντα έχει ένα νόμισμα που σπάνια συναντά κανείς πέρα από ομάδες ακτιβιστών μικρής κλίμακας ή αυτόχθονες κοινότητες που αγωνίζονται ενάντια στα καταστροφικά αναπτυξιακά έργα. Πρόκειται για το νόμισμα της άμεσης δράσης. Αντί να βασίζονται αποκλειστικά σε μετρητά, οι «Μαριναλένιος» με συλλογικό αγώνα έχουν δημιουργήσει μια σειρά εναλλακτικών συστημάτων.
Όταν τα χρήματα δεν ήταν άμεσα διαθέσιμα, οι Μαριναλένιος στράφηκαν σε ένα άλλο σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι, μεταξύ άλλων, καταλάμβαναν, κατά καιρούς, εκτάσεις που ανήκαν στην αριστοκρατία της Ανδαλουσίας και τις διέθεταν προς εκμετάλλευση στο λαό.

Ενώ εξακολουθούν να λειτουργούν με κάποιο βαθμό κεντρικής εξουσίας, το τοπικό συμβούλιο έχει περιέλθει στα χέρια εκείνων που εξυπηρετεί. Οι γενικές συνελεύσεις συγκαλούνται σε τακτική βάση, έτσι ώστε οι κάτοικοι να μπορούν να συμμετέχουν στις αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους. Οι συνελεύσεις προωθούν, επίσης, τη δημιουργία χώρων, όπου οι άνθρωποι μπορούν να συναντηθούν και να συνομιλήσουν  για να οργανώσουν ό, τι αφορά την κοινότητα, μέσω της συλλογικής δράσης.

«Το καλύτερο πράγμα που έχουμε εδώ στη Μαριναλέντα, και δεν μπορείτε να το βρείτε σε άλλα μέρη, είναι η γενική συνέλευση», λέει ο, εδώ και χρόνια, υπάλληλος του συμβουλίου της Μαριναλέντα, Μανουέλ Γκιτιέρεθ Ντανέρι. Επισημαίνοντας ότι ακόμη και ήσσονος σημασίας προβλήματα αντιμετωπίζονται συλλογικά μέσω της συνέλευσης, προσθέτει ότι, «καθώς η πόλη δεν έχει καμία αστυνομική ή δικαστική αρχή, η συνέλευση είναι το μέρος όπου οι άνθρωποι μπορούν να συζητούν τα προβλήματα τους  ώστε όλοι μαζί να βρίσκουμε λύσεις».

Παράλληλα ο δήμαρχος, Χουάν Μανουέλ Σάντσεθ Γκορδίγιο, έχει καταφέρει να εξασφαλίσει σημαντική οικονομική στήριξη από την πολιτειακή κυβέρνηση, γεγονός που ο Ντανέρι το αποδίδει στην παράδοση της πόλης για άμεση δράση.

Ως αποτέλεσμα, η μικρή πόλη μπορεί να υπερηφανεύεται για τις εκτεταμένες αθλητικές εγκαταστάσεις, για τον όμορφο και καλοδιατηρημένο βοτανικό κήπο, καθώς και για μια σειρά απόυπηρεσίες και υποδομές που καλύπτουν τις πιο βασικές ανάγκες. Όπως δήλωσε ο Ντανέρι στο Contributoria.com, «για ένα μικρό χωριό σαν αυτό, με όχι περισσότερα από 2.700 άτομα, έχουμε πολλές δυνατότητες».

Ο Βρετανός Κρις Μπερκ, ο οποίος ζει στην Μαριναλέντα πολλά χρόνια, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η πρόσβαση στη δημόσια πισίνα κοστίζει μόνο με 3 € για ολόκληρο το καλοκαίρι. Παράλληλα, ο Μπέρκ θυμάται τον δήμαρχο Σάντσεθ Γκορδίγιο να του λέει, «όλη η ιδέα του τόπου είναι ότι ο καθένας μπορεί να αντέξει οικονομικά μια καλή ζωή». Ο Μπέρκ, επικαλούμενος τον ρεαλισμός, αναφέρει πως δεν μπορεί να υπάρξει μια ουτοπία χωρίς κάποιες ζημιογόνες εγκαταστάσεις.
               
Από την κατοχή στη συνεργασία
Το 1979, ο Σάντσεθ Γκορδίγιο εξελέγη για πρώτη φορά δήμαρχος της πόλης και ηγήθηκε μιας εκτεταμένης εκστρατείας για να αλλάξει την πορεία της Μαριναλέντα, η οποία ξεκίνησε με απεργίες πείνας και με την κατάληψη εκτάσεων γης.
Από την πλευρά του, ο Μανουέλ Μαρτίν Φερνάντεθ, που ενεπλάκη από την αρχή στον αγώνα, εξηγεί πώς μέσα από τη διαδικασία της γενικής συνέλευσης, η κοινότητα αποφάσισε ότι κάτι έπρεπε να γίνει για να ανακόψουν τη ροή της μετανάστευσης από τη Μαριναλέντα. Με το σκοπό αυτό, προέβησαν στην κατάληψη μιας κοντινής δεξαμενής, ώστε να πείσουν την περιφερειακή κυβέρνηση να τους διαθέσει αρκετό νερό για γεωργικές καλλιέργιες. Έτσι, άρχισαν να δημιουργούν θέσεις εργασίας για όλους τους κατοίκους, προσφέροντάς τους κίνητρα και ελπίδα.

Μετά από την επιτυχία της δράσης αυτής, κατέλαβαν 1.200 εκτάρια αρδευόμενων εκτάσεων, οι οποίες την εποχή εκείνη ανήκαν σε μια αριστοκρατική οικογένεια. Το 1991, το οικόπεδο απαλλοτριώθηκε επίσημα και πέρασε στην τοπική χρήση. «Χρειάστηκαν 12 χρόνια για να αποκτήσουμε τη γη», εξηγεί ο Μανουέλ Μαρτίν Φερνάντεθ, αποκαλώντας τη νίκη τους «μια κατάκτηση».

Σήμερα, μεγάλες εκτάσεις με ελιές, αγκινάρες, φασόλια και πιπεριές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της τοπικής οικονομίας, ενώ η γη διοικείται συλλογικά από το συνεταιρισμό «El Humoso». Ο Γκορδίγιο, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους η πόλη επέλεξε να δώσει προτεραιότητα στις καλλιέργειες που χρειάζονταν αρκετό εργατικό δυναμικό, υπογραμμίζει ότι ο στόχος δεν είναι η δημιουργία κέρδους, αλλά θέσεων εργασίας.

Καθώς οι περισσότεροι κάτοικοι στη Μαριναλέντα απασχολούνται σε γεωργικές δουλειές, είτε στα χωράφια ή στο εργοστάσιο συσκευασίας, η εργασία εκεί είναι εποχιακή και κυμαίνεται από έτος σε έτος. Αλλά σε αντίθεση με πολλές μικρές γεωργικές πόλεις, στη Μαριναλέντα  η εργασία μοιράζεται σε όσους την έχουν ανάγκη.

Η Ντολόρες Βαλδεράμα Μαρτίν, η οποία έχει ζήσει στην Μαριναλέντα ολόκληρη τη ζωή της και εργάζεται στο εργοστάσιο κονσερβοποιίας «Humoso» τα τελευταία 14 χρόνια, εξηγεί, στο Contributoria.com, ότι εάν 200 άνθρωποι ψάχνουν για δουλειά, αλλά χρειάζονται μόνο 40 εργαζομένους, συγκεντρώνονται όλοι μαζί για να αποφασίσουν τί θα κάνουν. «Συγκεντρώνοντας όλους αυτούς τους ανθρώπους που επηρεάζονται άμεσα, έχουμε δημιουργήσει ομάδες των 30 έως 40 ατόμων, και κάθε ομάδα εργάζεται για δύο ημέρες».

Ενώ ο συνεταιρισμός αποτελείται από εννέα ξεχωριστές οντότητες, η Ντολόρες Βαλδεράμα Μαρτίν σημειώνει ότι για σημαντικά θέματα, όπως η κατανομή της εργασίας, αποφασίζουν συλλογικά. Επιπλέον, πολλά θέματα που επηρεάζουν ολόκληρη την πόλη, τίθενται στη γενική συνέλευση. Προειδοποιεί, όμως, ότι, όπως συμβαίνει οπουδήποτε αλλού, όταν δεν υπάρχει κάποιο έργο, κάποιοι μένουν άνεργοι.

Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης επικρίνει τη σχετική έλλειψη εργασίας, αλλά το ευρύτερο δίχτυ κοινωνικής ασφάλισης βασίζεται στις αρχές της άμεσης δράσης και της αμοιβαίας ενίσχυσης, γεγονός που σημαίνει ότι, σε αντίθεση με άλλα μέρη της χώρας, οι μισθοί δύο μηνών μπορεί να είναι αρκετοί για να συντηρήσουν μια οικογένεια για ένα έτος. Στον πυρήνα αυτής της λογικής, είναι η προσέγγιση της πόλης σε ό,τι αφορά τη στέγαση, η οποία προσφέρει ένα από τα σαφέστερα παραδείγματα για το πώς η συλλογική προσπάθεια μπορεί να γεμίσει το κενό που αφήνει μια στάσιμη οικονομία.
Τα σπίτια της κοινότητας

Όταν πολλοί νέοι άνθρωποι σκέφτονται να κάνουν το πρώτο βήμα στην αγορά κατοικίας, τα χρήματα είναι αναπόφευκτα το μεγαλύτερο εμπόδιο. Η σημερινή κατάσταση της οικονομίας, καθιστά όλο και πιο ανέφικτο αυτό το βήμα για τη σύγχρονη γενιά, γνωστή και ως «παρατημένη γενιά».

Παρόλα αυτά, ο δήμαρχος Σάντσεθ Γκορδίγιο, χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό κρατικών επιδοτήσεων στέγασης για οικοδομικά υλικά με τη δωρεάν εργασία για την κατασκευή σπιτιών, έχει καταφέρει να αφαιρέσει τη στέγαση από την ελεύθερη αγορά. Αντ 'αυτού, τα μέλη της κοινότητας εργάζονται για την κατασκευή μπλοκ κατοικιών, μαζί με αρχιτεκτονικά σχέδια που παρέχονται από το δημοτικό συμβούλιο, χωρίς να ξέρουν εκ των προτέρων ποιο σπίτι θα ανήκει σε ποια οικογένεια.

Τα σπίτια, περίπου 350 μονάδες συνολικά, με αρκετές νέες κατασκευές, είναι μέρος ενός οικοδομικού συνεταιρισμού. Μάλιστα, οι πολίτες πληρώνουν  μόνο 15 € το μήνα για στεγαστικά δάνεια.

Η οικονομία άμεσης δράσης

Ενώ ο καπιταλισμός πλαισιώνει τις σχέσεις ως μια σειρά από ιδιοτελείς οικονομικές συναλλαγές, η Μαριναλέντα, στηρίζεται σε ένα μοντέλο αμοιβαίας βοήθειας. Όπως αναφέρουν οι ντόπιοι, αν και τα χρήματα που κυκλοφορούν στην πόλη είναι πολύ λιγότερα σε σχέση με άλλες περιοχές, το μυστικό τους είναι ότι συνεργάζονται για την αντιμετώπιση κοινών αναγκών. Τα χρήματα είναι απλά ένας τρόπος για τη διευκόλυνση των δράσεών τους, οι οποίες δημιουργούν στους ανθρώπους το κίνητρο να συμμετέχουν σε εργασίες που σε άλλη περίπτωση μπορεί να μην ενδιαφέρονταν να κάνουν.

Η άμεση δράση, έχει τις ρίζες της στα κοινά συμφέροντα και αφορά στις συλλογικές  πρακτικές. Η άμεση δράση εξαλείφει το χάσμα μεταξύ όσων παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες και των καταναλωτών, καθιστώντας περιττή την ύπαρξη μεσάζοντα. Όι εργαζόμενοι σε ένα τομέα είναι οι ίδιοι που απολαμβάνουν τους καρπούς της εργασίας τους, οι άμεσα ενδιαφερόμενοι.

Αν και η Μαριναλέντα έχει τις αδυναμίες της, μας θυμίζει ότι τα εναλλακτικά οικονομικά μοντέλα δεν είναι απλά εφικτά, αλλά υπάρχουν ήδη. Ένα εντυπωσιακό κομμάτι του γκράφιτι σε κεντρικό δρόμο της πόλης απεικονίζει μια ονειροπαγίδα, με ένα σφυρί και ένα δρεπάνι. Το συνοδευτικό μήνυμα προτρέπει: «Πιάστε τα όνειρά σας. Η ουτοπία είναι εφικτή».
Από το Contributoria.com        kai http://tvxs.gr/