Αρωματικά φυτά στην Ελλάδα

 

Η μισή Ευρώπη «φυτρώνει» στην Ελλάδα.Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας μεταξύ τριών ηπείρων (Ευρώπη, Ασία, Αφρική), το μεσογειακό κλίμα, η ποικιλομορφία των γεωλογικών υποστρωμάτων, οι δαντελωτές ακτογραμμές με τα χιλιάδες νησιά, οι καθαρές θάλασσες και η υψομετρική διαβάθμιση, δημιούργησαν τις συνθήκες ανάπτυξης μιας ποικιλίας οικοσυστημάτων και βιοτόπων μοναδικών στο κόσμο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της βάσης δεδομένων της Flora Hellenica, η Ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει  5.700είδη και υποείδη φανερόγαμων φυτών (Strid & Tan 1997), δηλαδή 6.308 taxa, εκ των οποίων  τα 730 taxaθεωρούνται σπάνια και απειλούμενα, σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στο κόκκινο βιβλίο των σπάνιων απειλούμενων ειδών των Φυτών της Ελλάδος. Επίσης  τα 1150 taxa είναι ενδημικά.

Έχει μεγάλη ποικιλότητα σε όλα τα είδη, λαμβάνοντας δε υπ΄όψιν την έκταση και τα είδη των φυτών της χώρας μας, με την έκταση και τα είδη των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, θα διαπιστώσουμε ότι η σχέση είναι τούλάχιστον 6 φορές μεγαλύτερη στην Ελλάδα.

Είναι πρώτη, όσον αφορά τα ενδημικά φυτά, αφού η Ισπανία που έχει επίσης μεγάλη βιοποικιλότητα, έχει μόνο500 taxa, έστω και εάν η έκτασή της είναι 4 φορές μεγαλύτερη  από της Ελλάδος.  Αυτό κάνει την πατρίδα μας να είναι στις υψηλότερες χώρες της Μεσογείου και της Ευρώπης.

Η αλήθεια είναι ότι, τον πλούτο αυτό θα τον συναντήσει κανείς, σε περιοχές που έμειναν σχεδόν ανέπαφες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και χαρακτηρίζονται βοτανικοί παράδεισοι, αφού φιλοξενούν τόσο μοναδικά φυτά στον κόσμο. Τέτοιες περιοχές είναι τα βουνά μας με πρώτο και αδιαφιλονίκητο τον Όλυμπο το βουνό των Θεών και των ανθρώπων, τον Πάρνωνα, τον Ταϋγετο, τον Άθω, τα βουνά της Κρήτης  την Πίνδο .και το νησί της μακροζωίας την Ικαρία (Στη Κρήτη και στην Ικαρία έχει καταγραφεί η μεγαλύτερη ποικιλία της Ελλάδας σε  αυτοφυή φυτά βότανα )

Πάρα πολλά από τα φυτά αυτά, είναι βότανα  που από την αρχαιότητα ήταν γνωστά και χρησιμοποιούντο για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες.

Επίσης έχουν καταγραφεί 538 ξενικά είδη με 18 εξ αυτών εισβάλλοντα ή χωροκατακτητικά  όπως ηΒρωμοκαρυδιά ( Ailanthus altissima) που εκτοπίζει άλλα είδη και εγκαθίσταται στη θέση τους.

                                                                                            

Εμπόριο αρωματικών φυτών στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα τα αυτοφυή αρωματικά φυτά έχουν χρησιμοποιηθεί σαν αντικείμενο εμπορίου από την αρχαιότητα. Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας ευνοούν ιδιαίτερα την ανάπτυξη αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών που δίνουν προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας. Η Ελληνική χλωρίδα είναι πλουσιότατη σε είδη και περιλαμβάνει ένα πολύ σημαντικό αριθμό σπάνιων ειδών που απαντούν στον Ελλαδικό χώρο. Είναι πολλά τα εμπορικά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά στην Ελλάδα, ανάμεσα τους τα τυπικά προϊόντα κάποιων περιοχών της Ελλάδας όπως η μαστίχα της Χίου ο κρόκος της Κοζάνης, ο δίκταμος και λάδανος της ΚρήτηςΦαρμακευτική δράση φαρμακευτικών φυτών και αιθέριων ελαίων.                                                                                                                    Η κύρια φαρμακευτική δράση των φυτών είναι η αντιμικροβιακή δράση των αιθέριων ελαίων που είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Αιθέρια έλαια από είδη των γενών Eucalyptus, Thymus, Origanum, Mentha, Siberitis, Salvia, Achillea, Lavandula και πλήθος άλλων φυτών έχουν μελετηθεί ως προς τις αντιμικροβιακές ιδιότητες τους σε ένα πλήθος άλλων φυτογόνων 10 μικροβίων, από τα οποία εξέχουσα θέση έχουν τα βακτήρια Staphylococcius aureus, Bacillus cereus, Escherichiacoli, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella preumoniae, Salmonella typhimurium και η ζύμη Candida aldicans. Αρκετά συστατικά αιθέριων ελαίων, όπως η θυμόλη, η γερανιόλη, η νερόλη, η κιτρινελλόλη και η κινναμαλδεΰδη επιδρούν στην ανάπτυξη και παραγωγή αφλατοξίνης του Aspergillus flavus, Μυκητοτοξική δράση έναντι των Aspergillus flavus, A. Orchraceus, και A. niger διαπιστώθηκε και με τα αιθέρια έλαια της ρίγανης και του θυμαριού από τους Paster et al. (1990). Η υπό κενού χρησιμοποίηση αιθέριου ελαίου θυμαριού σε φρούτα εσπεριδοειδών παρεμποδίζει την ανάπτυξη του μύκητα Penicillium digitatum.    

                                                                                               

Γενικές καλλιεργητικές φροντίδες των αρωματικών φυτών α) Προετοιμασία του εδάφους – Βασική λίπανση. Πριν τη φύτευση των φυτών το έδαφος καλλιεργείται βαθιά, γίνεται βασική λίπανση με μικτό λίπασμα (ή με οργανική ουσία, κοπριά) και ψιλοχωματίζεται. Όταν η φύτευση των φυτών θα γίνει εντός θερμοκηπίων, τότε είναι απαραίτητη η απολύμανση του εδάφους, η οποία γίνεται κυρίως με τη μέθοδο της ηλιοαπολύμανσης. β) Άρδευση και λίπανση. Η καλλιέργεια φρέσκων αρωματικών φυτών χρειάζεται αρκετή άρδευση, γιατί μόνο έτσι θα έχομε συνέχεια φρέσκιες 11 κορυφές που είναι ο στόχος μας. Βέβαια όχι πολύ συχνά γιατί έτσι χάνουν το άρωμά τους. Προσοχή χρειάζεται και στην υπερβολική λίπανση με άζωτο (Ν) που αυξάνει πολύ τη φυτική μάζα. γ) Καταπολέμηση ζιζανίων Η καταπολέμηση των ζιζανίων στα αρωματικά φυτά είναι απαραίτητη. Αυτό γίνεται ή με τον καθαρισμό απ’ αυτά ή με διάφορα ζιζανιοκτόνα αν και πρέπει να αποφεύγονται. Στο θερμοκήπιο καλύπτεται το έδαφος με μαύρο πλαστικό ή με βοτάνισμα.    

                                                                                   Καταπολέμηση εχθρών και ασθενειών Οι εχθροί και οι ασθένειες στα αρωματικά φυτά δεν αποτελούν πρόβλημα εκτός στα είδη που καλλιεργούνται υπό κάλυψη και θέρμανση. Η χρήση χημικών και φυτοφαρμάκων πρέπει να αποφεύγονται.                                                                                                                                          

Η συλλογή των αρωματικών φυτών Τα θεραπευτικά φυτά πρέπει να συλλέγονται τη στιγμή που βρίσκονται στο αποκορύφωμα της ανάπτυξής τους, που τότε βέβαια έχουν αναπτυχθεί στο μέγιστο οι ευεργετικές τους ιδιότητες. Αν συλλέξουμε το φυτό πριν ή μετά την κατάλληλη στιγμή, δεν είναι δυνατόν να πάρουμε απ’ αυτό τις θεραπευτικές ιδιότητες του στο βαθμό που επιθυμούμε. Πολύ γενικά μπορούμε να πούμε ότι η πιο κατάλληλη στιγμή για τη συλλογή των φυτών είναι πριν την καρποφορία. Το καλύτερο είναι να συλλέγουμε τα φυτά από τον τόπο που αυτοφύονται καθώς το κλίμα κάθε τόπου παίζει σημαντικό ρόλο 12 στις ιδιότητες τους. Ακόμη όμως κι αν δεν πρόκειται για το δικό του τόπο το φυτό μπορεί να έχει πολύτιμες ιδιότητες αν έχει προσαρμοστεί σ’ ένα τόπο ή αν έχει μεταφερθεί σε ένα τόπο με κλιματολογικές συνθήκες ανάλογες με εκείνες του τόπου που αυτοφύεται. Γενικά τα φυτά που καλλιεργούνται χάνουν ένα μέρος από τις ιδιότητές τους. Πρέπει να έχομε υπ’ όψη μας ότι συλλέγονται μόνο τα υγιή φυτά. Είναι καλό να τα μαζεύουμε όταν ο καιρός είναι ζεστός και ξηρός με ηλιοφάνεια.Ξήρανση – Διατήρηση Τα φυτά πρέπει να ξηραίνονται γρήγορα και μακριά από το φως του ήλιου, για να διατηρούν το άρωμά τους. Για να τα ξεράνουμε, πρέπει να τα αφήσουμε σε ένα μέρος ξηρό, θερμό και καλά αεριζόμενο, ή σε ένα ανοιχτό ντουλάπι που αερίζεται καλά. Η θερμοκρασία του χώρου πρέπει να είναι 20 – 31ο C. Αφού ξεραθούν τα φυτά, τα φυλάμε σε γυάλινα σκουρόχρωμα ή πήλινα δοχεία που να κλείνουν καλά και να είναι μακριά από το φως του ήλιου. Τα αποξηραμένα φυτά διατηρούν τις ιδιότητές τους για ένα χρόνο περίπου. Αν έχουν όμως λίγη υγρασία, θα μουχλιάσουν. Πρέπει να σημειώσομε στα δοχεία την ημερομηνία φύλαξης που έτσι θα τα χρησιμοποιήσομε τον ορισμένο χρόνο. Όσον αφορά τη χρήση των αρωματικών φυτών στην μαγειρική, θα πρέπει να έχομε υπ’ όψη μας ότι δεν πρέπει να βράζουν σε δυνατή φωτιά, γιατί έτσι χάνουν πολλές από τις ιδιότητές τους. Αν το φαγητό μας χρειάζεται δυνατή φωτιά μπορούμε να τα προσθέσομε στο τέλος. Είναι καλύτερο να 13 χρησιμοποιούμε στο ίδιο φαγητό διάφορα αρωματικά και σε μικρές ποσότητες. Για την παρασκευή βρασταριού, δεν πρέπει το φυτικό υλικό να βράζει με το νερό ούτε και η εμβάπτιση του βοτάνου αρκετό χρόνο στο νερό. Επίσης η μη άμεση κατανάλωση (εκτός αν τοποθετηθεί στο ψυγείο) οξειδώνει, σκουραίνει και στυφίζει το ρόφημα. Στα κυριότερα εμπορικά κατατάσσονται το τσάι του βουνού, το φασκόμηλο, το χαμομήλι, η δάφνη, η μέντα, ο δυόσμος, το κύμινο, η λεβάντα, το μελισσόχορτο. Ο κρόκος της Κοζάνης και η μαστίχα της Χίου είναι τα μόνα προϊόντα αρωματικών φυτών για τα οποία υπάρχει οργανωμένη παραγωγή, επεξεργασία, τυποποίηση και εμπορία στο πλαίσιο της δραστηριότητας του «Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης» και της «Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου».  

                                                                                                           

Η αξία των αρωματικών φαρμακευτικών και γενικά των φυτών για την επιβίωση των περισσοτέρων οικοσυστημάτων. Η συνεισφορά τους και στη διατήρηση των περιβαλλοντικών συνθηκών είναι μεγάλη, γιατί ρυθμίζουν το κλίμα και διατηρούν την ποιότητα της ατμόσφαιρας, διατηρώντας το κατάλληλο επίπεδο οξυγόνου, μέσω της φωτοσύνθεσης. Καθαρίζουν το νερό και σταθεροποιούν την υδρολογία κατακρατώντας τα επιφανειακά νερά. Συνεισφέρουν στη διαδικασία σχηματισμού του εδάφους διασφαλίζοντας τη γονιμότητα του. Αφομοιώνουν τα απόβλητα και απορροφούν και καταστρέφουν τους ρύπους. Παρ’ όλες αυτές τις ευεργετικές προσφορές της χλωρίδας στον άνθρωπο και γενικότερα στη λειτουργία του περιβάλλοντος, ο άνθρωπος τείνει να καταστρέψει όλη αυτή την ωφέλεια, με την εισαγωγή σκόπιμα ή τυχαία ξενικών ειδών που διαταράσσουν τη λειτουργία των οικοσυστημάτων π.χ. ο ευκάλυπτος. Επίσης με τη χρήση αγροχημικών προϊόντων και μονοκαλλιεργειών, μειώνεται η γενετική ποικιλότητα και εξαφανίζονται πολλά είδη. Ένας σημαντικός λόγος είναι και η καταπάτηση από τον άνθρωπο της γης είτε για δημιουργία κατοικίας ή για δημιουργία καλλιεργήσιμης γης. Η καταστροφή του φυτικού βασιλείου, έχει σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του ζωικού βασιλείου αφού έχει άμεση εξάρτηση από αυτό. Από τα παραπάνω συμπεραίνομε ότι η ανάγκη προστασίας του συνόλου της χλωρίδας που υπάρχει είναι αναγκαία και κυρίως η προστασία των ενδημικών ειδών. Χαρισματικοί ενδημικοί οργανισμοί έχουν σημαντική οικοτουριστική αξία και μπορεί να αποτελέσουν εθνικά ή τοπικά σύμβολα. 

                                                  πηγες                                                                                                              ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ  http://www.notiakynouria.gov.gr                                                                                                                                                                                                               Τα άγρια βότανα  χρησιμοποιούνται παραδοσιακά από τους Ικαριώτες για τσάι:

Το τοπικό «τσάι του βουνού» που φτιάχνεται από αποξηραμένα βότανα που ευδοκιμούν στο νησί και τα οποία απολαμβάνουν οι Ικαριώτες σαν «ένα κοκτέιλ στο τέλος της μέρας». με άγρια μαντζουράνα, το φασκόμηλο, ένα είδος τσαγιού μέντας το φλισκούνι, το δεντρολίβανο και ένα ποτό που το φτιάχνουν βράζοντας πικραλίδες και προσθέτοντας και λίγο λεμόνι