Η δύναμη των μανιταριών ως «αποικοδομητές της φύσης»και η Καλλιέργεια τους σε κορμούς δέντρων

Μέσα στα μύκητες είναι οι κρυμμένοι θησαυροί της ευημερίας

Τα Μανιτάρια  δεν είναι φυτά ούτε  ζώα. Είναι μύκητες. Τα μανιτάρια είναι από τις πιο παράξενες και θαυμαστές υπάρξεις στη φύση. Εμφανίζονται ξαφνικά μετά από τις πρώτες βροχές και εξίσου ξαφνικά χάνονται.

 Μπορεί στην Ελλάδα να μην αγγίζουμε κατά άτομο την κατανάλωση των βόρειων Ευρωπαίων αλλά το ενδιαφέρον για αυτά συνεχώς αυξάνεται.

Τα μανιτάρια θεωρούνται «φυσικοί αποικοδομητές». Λαμβάνουν την τροφή τους από νεκρούς ιστούς (φύλλα κλπ). Κάποια από αυτά κατέχουν την ιδιαίτερη δυνατότητα να διασπούν τη λιγνίνη του ξύλου. Ένα μόριο ιδιαίτερα σύνθετο και «δύσκολο» ως προς τη διάσπασή του. Είναι μία από τις ιδιότητες τους που έδωσε τροφή για σκέψη ώστε να μελετηθεί η δυνατότητα τους να διασπούν πληθώρα ρύπων. Επόμενο ήταν λοιπόν να βρουν τη θέση τους και στην βιοτεχνολογία.Σε ένα έργο που εκπονήθηκε από τον Δρ. Δημήτρη Σαρρή στα πλαίσια των έργων ΑγροΕΤΑΚ, καλλιεργήθηκαν κάποια εδώδιμα μανιτάρια υψηλής αξίας (διατροφικής, φαρμακευτικής, γαστρονομικής όπως η τρούφα και η μορχέλα). Το πρόβλημα παρουσιάζεται στο ότι μερικά μανιτάρια δεν μπορούν να καλλιεργηθούν από τον άνθρωπο (όπως π.χ. η τρούφα που συλλέγεται είτε τυχαία από τη φύση είτε από τρουφόδεντρα που καλλιεργούνται και η συλλογή γίνεται μετά από 4-12 χρόνια!).Στη συγκεκριμένη περίπτωση η καλλιέργεια αυτών πραγματοποιήθηκε εργαστηριακά έως επίπεδο μυκηλίου και όχι καρπού όπως αυτός συλλέγεται από τη φύση κάτι το οποίο είναι αδύνατο. Το μυκήλιο αυτό είχε παρόμοια οργανοληπτικά χαρακτηριστικά με αυτά του καρπού, κάτι που το καθιστά ως αρκετά φθηνότερο «υποκατάστατο». Υπόστρωμα (πρώτη ύλη) για την καλλιέργεια ήταν ληγμένες παιδικές τροφές (άνθος ορύζης και φαρίν λακτέ) αλλά και η απόβλητη μελάσα (η μελάσα είναι παραπροϊόν της βιομηχανίας κρυσταλλικής ζάχαρης).

Το γεγονός αυτό δίνει μια τεράστια προοπτική στην αντιμετώπιση του προβλήματος των αποβλήτων από περιβαλλοντικής άποψης καθώς δεν θεωρούνται πλέον ρύποι για το περιβάλλον αλλά χρήσιμα.

Προοπτική υπάρχει και από οικονομικής άποψης καθώς κάποιο παραπροϊόν ή απόβλητο έχει ιδιαίτερα χαμηλό ή και σε κάποιες περιπτώσεις αρνητικό κόστος. Η έννοια του αρνητικού κόστους σχετίζεται και με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» σύμφωνα με την οποία εκείνος που το έχει στην κατοχή του, οφείλει να πληρώσει είτε για να το διαχειριστεί είτε για να το προσφέρει σε κάποιον άλλο για επεξεργασία, προτού απορριφθεί στο περιβάλλον.

Ας φανταστούμε λοιπόν να ξεκινάμε μια παραγωγική διαδικασία για την προσφορά ενός ακριβού τελικού προϊόντος, χρησιμοποιώντας εξαιρετικά φθηνές πρώτες ύλες ή/και συστατικά για τα οποία μας έχουν πληρώσει να τα παραλάβουμε.

Η δύναμη των μανιταριών λοιπόν δεν έγκειται μόνο στο γεγονός ότι κατέχουν σημαντικότατο ρόλο στη φύση και στον κύκλο της ζωής αλλά και στο ότι μπορούν να αποτελέσουν ένα ισχυρότατο «βιολογικό όπλο» στα χέρια της Βιοτεχνολογίας για τον καλύτερο σκοπό. Τροφή, φάρμακο, απορρύπανση

Το έργο εντάσσεται στην Πράξη «Εκπόνηση σχεδίων Ερευνητικών & Τεχνολογικών Αναπτυξιακών έργων Καινοτομίας (ΑγροΕΤΑΚ)» με MIS 453350, στο πλαίσιο του ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», ΕΣΠΑ 2007-2013. Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και από Εθνικούς Πόρους και συντονίζεται από τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων, Εργαστήριο Εδώδιμων Μυκήτων / Υπεύθυνος Παρακολούθησης: Δρ. Αντώνιος Φιλιππούσης.

*Μεταδιδακτορικός ερευνητής στον ΕΛΓΟ "Δήμητρα"

Καλλιέργεια μανιταριών σε κορμούς δέντρων

Η καλλιέργεια μανιταριών σε κορμούς δέντρων αποτελεί μια χαμηλού κόστους πρωτότυπη επενδυτική ιδέα που μπορεί εύκολα να συμπληρώσει το οικογενειακό εισόδημα.

Χωρίς την ανάγκη απόκτησης ειδικού εξοπλισμού και με μοναδικό κόστος την αγορά κορμών ξύλων πάνω στα οποία αναπτύσσονται τα μανιτάρια, μπορεί κάποιος να στήσει τη δική του μικρή μονάδα παραγωγής μανιταριών με σκοπό τη διάθεσή τους στο εμπόριο, ακόμα και απευθείας σε επιχειρήσεις μαζικής εστίασης.

Η καλλιέργεια μανιταριών σε κορμούς δέντρων δεν απαιτεί ειδικές γνώσεις, ενώ έχει μοναδικό κόστος την αγορά κορμώνΗ μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σήμερα σε πολλά μέρη του κόσμου για την παραγωγή φαρμακευτικών μανιταριών και κυρίως του Shitake και του Ganoderma και υπολογίζεται ότι ένα σύνολο κορμών, βάρους 3,6 κιλών, που η αξία του ως καυσόξυλων είναι 150 ευρώ, μπορεί να δώσει καθαρό εισόδημα της τάξης των 4.000 ευρώ.

Είναι μία σχετικά απλή μέθοδος που δεν απαιτεί από εκείνον που την εφαρμόζει ειδικές γνώσεις. Με τη μέθοδο αυτή μπορούν να καλλιεργηθούν και είδη εδώδιμων μανιταριών, κυρίως τα πλευρώτους.

Η βασική αρχή του «εμβολιασμού» είναι να έρθει σε στενή επαφή το μυκήλιο του καλλιεργούμενου μύκητα με το ξύλο των βλαστών. Για πρακτικούς λόγους, το μυκήλιο του μύκητα τοποθετείται σε ένα «βύσμα» που του επιτρέπει τη μεταφορά με ευκολία.

Τα πριονίδια του ξύλου που έχουν εμβολιασθεί με το μυκήλιο του μύκητα ή τα κυλινδρικά βύσματα είναι δύο κοινά παραδείγματα «φορέων» που χρησιμοποιούνται στον εμβολιασμό του ξύλου. Με τη μέθοδο αυτή μπορούμε να αξιοποιήσουμε ξυλεία χαμηλής εμπορικής αξίας (καυσόξυλα) παράγοντας φαρμακευτικά μανιτάρια που έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να γίνει η εφαρμογή του εμβολιασμού των κορμών των δέντρων.

Α) Με τη δημιουργία οπών και την πλήρωσή τους με μυκήλιο.

Β) Την αποκοπή ορισμένων τμημάτων των κορμών, τον εμβολιασμό τους με το μυκήλιο του μανιταριού και την επανατοποθέτηση των τμημάτων αυτών και συγκράτησή τους με κάρφωμα.

Γ) Με βύσματα ξύλου, τα οποία καλύπτονται στην επιφάνειά τους από το μυκήλιο του μύκητα. Τα βύσματα του ξύλου τοποθετούνται μέσα στις οπές που δημιουργούνται στο ξύλο.

Σε γενικές γραμμές, τα φυλλοφόρα φυτά ενδείκνυνται καλύτερα από τα κωνοφόρα, επειδή τα κωνοφόρα περιέχουν στη ρητίνη μία ουσία που προκαλεί παρεμπόδιση της ανάπτυξης του μύκητα. Το φαρμακευτικό μανιτάρι (Ganoderma lucidum) έχει την ιδιότητα να μπορεί να αναπτύσσεται ακόμη και σε κωνοφόρα.

Η χρησιμοποίηση δέντρων όπως η λεύκα επιτρέπει την παραγωγή μανιταριών σε συντομότερο χρόνο (6-12 μήνες μετά τον εμβολιασμό), ενώ η διάρκεια της παραγωγής είναι 3-4 έτη, σε φυτά που έχουν σκληρά φύλλα όπως είναι ο σφένδαμος.

Το δέντρο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή μανιταριών περισσότερο είναι η δρυς. Το ξύλο της δρυός είναι πυκνό και ο φλοιός της παχύς, στοιχεία που αποτελούν πολύ μεγάλα πλεονεκτήματα για την καλλιέργεια των μανιταριών.

Το ξύλο που θα επιλεγεί για να χρησιμοποιηθεί στην καλλιέργεια των διαφόρων ειδών μανιταριών πρέπει απαραιτήτως να είναι υγιές. Οσον αφορά τον αριθμό των βυσμάτων που φέρουν το μυκήλιο του μύκητα, αυτός εξαρτάται από τη διάμετρο των βλαστών.

Σε αυτό το στάδιο, εάν οι συνθήκες καλλιέργειας έχουν τηρηθεί, το μυκήλιο θα εγκατασταθεί στο ξύλο και θα αναπτυχθεί μέχρι την περίοδο που οι χαμηλές θερμοκρασίες θα εμποδίσουν την παραπέρα ανάπτυξή του. Για την έναρξη της παραγωγής μανιταριών απαιτείται μία περίοδος 6-12 μηνών αλλά στην πράξη η ελάχιστη περίοδος είναι ένα έτος. Μερικά μανιτάρια αρχίζουν να παράγουν ύστερα από 2 έτη και μερικά ακόμη αργότερα.

Η συγκομιδή γίνεται γενικά την άνοιξη και το φθινόπωρο (δύο περιόδους συγκομιδής το έτος).

Σημείωση Όπως όλα τα φυτικά τρόφιμα, ετσι και τα  μανιτάρια περιέχουν φυσικές ουσίες που μπορεί να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις.  Η υδραζίνη που περιέχεται στα μανιτάρια μπορεί, εάν λαμβάνονται σε μεγάλες ποσότητες, να προκαλέσουν καρκίνο σε πειραματόζωα. Στην πραγματικότητα, αν τρώτε μεγάλες ποσότητες μανιταριών,ερευνητές του Πανεπιστημίου του Berkeley,μας συμβουλεύουν οτι  θα ήταν καλύτερα να τα μαγειρεύουμε, επειδή το μαγείρεμα (όπως και η ξήρανση) καταστρέφει τις επιβλαβείς ουσίες και διασπά τα κυτταρικά τοιχώματα των  ινώδη μυκήτων, έτσι ώστε  οι θρεπτικές ουσίες να απελευθερώνονται πιο εύκολα.                                         Πηγες: http://dimitrisarrisgr.weebly.com/blog  ethnos.gr       http://www.agro24.gr/