Το όμορφο λαμπερό Ηλιοτρόπιο

https://gr.pinterest.com/source/flickr.com

Ηλίανθος (Sunflower)

Ο ηλίανθος είναι ένα ποώδες φυτό των εύκρατων χωρών, μονοετές ή πολυετές, με κεφάλια μεγάλες μαργαρίτες που στρέφονται προς τον ήλιο και ακολουθούν την πορεία του κατά τη διάρκεια της μέρας. Καλλιεργείται για τους εδώδιμους καρπούς του που ονομάζονται ηλιόσποροι. Το χρώμα των λουλουδιών είναι φυσικά κίτρινο.
Όπως άλλωστε δηλώνει και το όνομά τους, οι ηλίανθοι θέλουν άφθονο απευθείας ηλιακό φως για να αναπτυχθούν. Ο βλαστός στρέφεται προς το φως και αφήνει την ανθοταξία να λάβει τη μέγιστη ποσότητα ηλιακού φωτός. Μια φυτική ορμόνη, η οξίνη, η οποία συγκεντρώνεται στα σκιερά μέρη, επιτρέπει την επιμήκυνση των φυτικών κυττάρων συγκριτικά με τις περισσότερο φωτεινές περιοχές, οι οποίες παρουσιάζουν μικρότερη συγκέντρωση οξίνης. Έτσι ο βλαστός του ηλιόσπορου, καθώς και άλλων φυτών, κάμπτεται προς τη μεριά του Ήλιου ή μιας άλλης φωτεινής πηγής. Όταν το φυτό ωριμάσει, τα φυτικά κύτταρα του βλαστού γερνάνε και η ανθοταξία γίνεται πιο βαριά, οπότε ο βλαστός δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος για να τη στρέψει προς το φως. Κάμπτεται λοιπόν προς τη μία πλευρά, μην μπορώντας να ακολουθήσει την πορεία του Ήλιου.
Οι ηλίανθοι ανθίζουν όλο το καλοκαίρι αλλά καταστρέφονται με τα πρώτα κρύα. Πότισμα χρειάζονται αραιά καθώς οι ηλίανθοι ευδοκιμούν σε ζεστά και ξηρά κλίματα και πάντα θα πρέπει να αδειάζετε το νερό που περισσεύει στο πιατάκι της γλάστρα, αν τα έχετε σε γλάστρα. Στον κήπο φροντίστε το έδαφος να έχει καλή αποστράγγιση. Το ιδανικό χώμα για τους ηλίανθους θα πρέπει να είναι ελαφρύ, ελαφρά όξινο έως αλκαλικό.                                                                       Φωτοτροπισμός

Με τον όρο φωτοτροπισμός, (phototropism), χαρακτηρίζεται η κίνηση μερών ενός φυτού, κατά την ανάπτυξή του, προς την κατεύθυνση του ερεθίσματος του φωτός. Η κίνηση αυτή, που προκαλείται από την άνιση ανάπτυξη του φυτού, οφείλεται κυρίως στη διαφορά πυκνότητας της αυξίνης, (auxin) του φυτού. Για παράδειγμα τα περισσότερα σπέρματα όταν βλαστάνουν χαρακτηρίζονται ως "θετικά φωτοτροπικά" και αναπτύσσονται προς το μέρος με τον περισσότερο φωτισμό. Επειδή όμως υπάρχει μεγαλύτερη προσότητα της αυξίνης στο σημείο που φωτίζεται λιγότερο, τούτο έχει ως συνέπεια ν΄ αυξάνεται εκεί το φυτό περισσότερο και έτσι να γέρνει ο βλαστος προς το φως.

Αντίθετα των βλαστών οι ρίζες του φυτού χαρακτηρίζονται "αρνητικά φωτοτροπικές" όπου και αναπτύσσονται μακριά από τα ερεθίσματα του φωτός.

* Ο όρος αυτός δεν θα πρέπει να συγχέεται με την φωτοτροπία, που αφορά άλλο αντικείμενο.                                                                    Καλλιέργεια
Ποώδες φυτό των εύκρατων χωρών, μονοετές ή πολυετές, με κεφάλια μεγάλες μαργαρίτες που στρέφονται προς τον ήλιο και ακολουθούν την πορεία του κατά τη διάρκεια της μέρας. Καλλιεργείται για τους εδώδιμους καρπούς του που ονομάζονται ηλιόσποροι, το ηλιέλαιο που παράγεται από αυτούς αλλά και για καλλωπιστικούς λόγους.

Στην Ελλάδα, θεωρείται σημαντικό φυτό, και η καλλιέργεια του συγκεντρώνεται κυρίως στο βορειο-ανατολικό μέρος της χώρας. Καλλιεργείται κυρίως ως πηγή φυτικού ελαίου διατροφής. Η συνολική καλλιεργημένη έκταση, καθώς και η συνολική παραγωγή με ηλίανθο σχεδόν διπλασιάστηκαν (2 εκατ. στρέμματα το 1991 και 3,6 εκατ. στρέμματα το 1999), με μια ετήσια παραγωγή των 0,033 εκατ. τόνων και 0,050 εκατ. τόνων αντίστοιχα (ΕΣΥΕ).

Ο σπόρος του ηλίανθου περιέχει 30%-45% έλαιο.

Ηλιέλαιο και ηλιόσποροι

Βιταμίνη Ε

Η βιταμίνη Ε είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη με πολύ ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Προστατεύει τον οργανισμό από τη δράση των ελεύθερων ριζών που καταστρέφουν τις κυτταρικές δομές και το γενετικό υλικό (DNA) των κυττάρων. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι η επαρκής πρόσληψή της προστατεύει από καρδιαγγειακά νοσήματα και πιθανότατα από κάποιες μορφές καρκίνου. Θεωρείται επίσης ότι έχει αντιγηραντική δράση και ότι προστατεύει το δέρμα μας από την πρόωρη γήρανση. Εκτός από τα φυτικά έλαια (ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, σογιέλαιο), όλοι οι ξηροί καρποί και ιδιαίτερα τα αμύγδαλα, τα φουντούκια, ο ηλιόσπορος και τα φιστίκια (αράπικα, Αιγίνης) θεωρούνται πολύ καλές πηγές της βιταμίνης. Συγκεκριμένα, μια χούφτα (30 γρ) από τους συγκεκριμένους ξηρούς καρπούς, μας προμηθεύει με το 25-35% των ημερήσιων αναγκών μας σε βιταμίνη Ε.


Στα 100 γραμμάρια περισσότερη βιταμίνη E περιέχει το ηλιέλαιο. Aνά μερίδα όμως περισσότερη βιταμίνη E δίνουν οι ηλιόσποροι.
100 γρ. ηλιέλαιο περιέχουν 51 χιλιοστόγραμμα βιταμίνης E. Mία κουταλιά της σούπας ηλιέλαιο περιέχει 7 χιλιοστόγραμμα βιταμίνης E. Όμως, 2 κουταλιές ηλιόσποροι που τρώμε συνήθως περιέχουν 9 χιλιοστόγραμμα βιταμίνης.
Tο ηλιέλαιο και οι ηλιόσποροι, προκειμένου να καταλάβουν την πρώτη θέση σε περιεκτικότητα βιταμίνης E, συναγωνίστηκαν με όλα τα υπόλοιπα λάδια και τους ξηρούς καρπούς.

Βιταμίνες συμπλέγματος Β

Οι βιταμίνες της ομάδας αυτής συμμετέχουν σε σημαντικές λειτουργίες του μεταβολισμού μας. Η απελευθέρωση ενέργειας από το μεταβολισμό των υδατανθράκων και των λιπών εξαρτάται άμεσα από τις βιταμίνες του συμπλέγματος. Επίσης, οι βιταμίνες Β θεωρούνται απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, την διατήρηση της υγείας του δέρματος και των μαλλιών. Το φυλλικό οξύ που ανήκει στην ομάδα των βιταμινών Β, θωρείται ότι μειώνει τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης στο αίμα, τα αυξημένα επίπεδα της οποίας θεωρούνται ως παράγοντας κινδύνου για νοσήματα της καρδιάς. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια χούφτα (30γρ) ξηρών καρπών μας προμηθεύει κατά μέσο όρο με το 15-18% των ημερήσιων αναγκών μας σε φυλλικό οξύ. Σε ότι αφορά τις υπόλοιπες βιταμίνες Β, καλές πηγές τους θεωρούνται τα αμύγδαλα, τα φυστίκια και τα πεκάν.

H βιταμίνη B1, ή θειαμίνη, είναι απαραίτητη για την παραγωγή ενέργειας και για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος. H έλλειψη αυτής της βιταμίνης οδηγεί στη νόσο μπέρι-μπέρι, που εκδηλώνεται με ψυχικές και νευρολογικές διαταραχές. Mία άλλη ασθένεια, που συνδέεται επίσης με την έλλειψη θειαμίνης, είναι η εγκεφαλοπάθεια. Oι υψηλές δόσεις θειαμίνης δεν προκαλούν προβλήματα, γιατί αποβάλλονται από τον οργανισμό.
Tην πρώτη θέση στην ποσότητα των 100 γραμμαρίων παίρνουν οι ηλιόσποροι. Όμως, υπάρχει και η αναμέτρηση ανά μερίδα. Aνά μερίδα λοιπόν την πρώτη θέση καταλαμβάνει το χοιρινό κρέας.
100 γρ. ηλιόσποροι περιέχουν 2 χιλιοστόγραμμα βιταμίνης B1. Στη μερίδα, που είναι οι δύο κουταλιές, οι ηλιόσποροι περιέχουν 0,4 χιλιοστόγραμμο βιταμίνης. Mία χοιρινή μπριζόλα (120 γραμμάρια) όμως μας προσφέρει 1 χιλιοστόγραμμο βιταμίνης B1.
Oι ηλιόσποροι και το χοιρινό κρέας, προκειμένου να καταλάβουν την πρώτη θέση σε περιεκτικότητα βιταμίνης B1, συναγωνίστηκαν με όλους τους ξηρούς καρπούς, το ψωμί ολικής άλεσης και τα όσπρια.


ΣΙΔΗΡΟΣ

Συστατικό της αιμοσφαιρίνης, βοηθάει την αναπνοή και διευκολύνει την λειτουργία των αδένων και του εγκεφάλου. Μία έλλειψη σιδήρου μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία που σημαίνει ότι μειώνεται η παροχή οξυγόνου στους μυς. Μία τέτοια έλλειψη , όμως είναι πολύ συχνή ειδικά στις γυναίκες και σε όσους ασκούνται πολύ. Έλλειψη σιδήρου συνήθως παρατηρείται όταν υπάρχει απώλεια αίματος ή και προβλήματα στην απορρόφηση του. Η ημερήσια ανάγκη σε σίδηρο αυξάνεται σε περίπτωση τραυματισμού, πολύ έντονης εφίδρωσης ή εμμήνου ρύσης. Η επάρκεια βιταμίνης C αυξάνει την ικανότητα αφομοίωσης ενώ η ταυτόχρονη λήψη βιταμίνης Ε και σιδήρου σε χάπια οδηγεί σε καταστροφή και μειωμένη απορροφητικότητα και των δύο. Συνήθως ο οργανισμός χρειάζεται περίπου 30-40 mg σιδήρου για να μπορέσει να αφομοιώσει τα 15-20 mg τα οποία του είναι απαραίτητα σε καθημερινή βάση. Οι καλύτερες πηγές σιδήρου είναι το συκώτι, οι σαρδέλες, οι ηλιόσποροι, η μαγιά μπύρας, το κρέας, τα ξερά δαμάσκηνα, οι ελιές και το κουάκερ. Οι φακές και το σπανάκι περιέχουν περίπου 3-7 mg σίδηρο ανά 100 γραμ. αλλά σε μορφή τέτοια που Δε θεωρείται υψηλής αφομοιωσιμότητας.


Μαγνήσιο

Το μαγνήσιο είναι άλλο ένα βασικό συστατικό που το βρίσκουμε σε αφθονία στους ξηρούς καρπούς. Οι βασικές του λειτουργίες περιλαμβάνουν τη συμμετοχή σε πολλά ενζυμικά συστήματα και τη διατήρηση της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα. Θωρείται απαραίτητο για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος και βοηθά στη χαλάρωση του μυϊκού συστήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια χούφτα ξηρών καρπών μας δίνει το 8-20% της αναγκαίας ημερήσιας ποσότητας. Πλούσια σε μαγνήσιο είναι οι ηλιόσποροι, τα φουντούκια, τα αμύγδαλα, τα κουκουνάρια και τα κάσιους.

Το μαγνήσιο εμπλέκεται στο μεταβολισμό του καλίου, του ασβεστίου και της βιταμίνης D. Bοηθάει τους μυς να χαλαρώσουν μετά τη σύσπαση και προσδίδει σκληρότητα στα δόντια, γιατί συγκρατεί ασβέστιο στο σμάλτο. H έλλειψη μαγνησίου συνδέεται με ναυτία, σπασμούς, μυϊκή αδυναμία, ανορεξία και παραισθήσεις.
Aνά 100 γραμμάρια τις υψηλότερες τιμές μαγνησίου τις περιέχουν οι ηλιόσποροι. Aνά μερίδα όμως πρωταθλητής είναι το σπανάκι.
100 γρ. ηλιόσποροι περιέχουν 350 χιλιοστόγραμμα μαγνησίου.
Δύο κουταλιές ηλιόσποροι περιέχουν 63 χιλιοστόγραμμα μαγνήσιο. Mία μερίδα όμως σπανάκι (1 φλιτζάνι) μάς προσφέρει 150 χιλιοστόγραμμα μαγνήσιο.
Συναγωνιστές του σπανακιού και των ηλιόσπορων είναι όλα τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια.

Χαλκός

Ο χαλκός είναι άλλο ένα ιχνοστοιχείο που συμμετέχει στην παραγωγή ενέργειας στον οργανισμό. Επίσης συμμετέχει στο σχηματισμό του κολλαγόνου και της ελαστίνης, στοιχείο που τονίζει την αναγκαιότητά του για τη διατήρηση της υγείας του δέρματος. Θεωρείται σημαντικό για την έκφραση των γονιδίων και έχει σημαντική αντιοξειδωτική δράση. Τα κάσιους, ο ηλιόσπορος, τα φυστίκια και τα αμύγδαλα είναι πλούσιες πηγές χαλκού.


ΦΩΣΦΟΡΟΣ

Ο φώσφορος και το ασβέστιο πρέπει να λαμβάνονται στις ίδιες περίπου ποσότητες γιατί ο φώσφορος διεγείρει και το ασβέστιο ηρεμεί. Διατροφή πλούσια σε κρέατα και ζωικές πρωτεΐνες αυξάνει το επίπεδο πρόσληψης φωσφόρου και ταυτόχρονα ελαττώνει τις αποθήκες ασβεστίου με συνέπεια την αύξηση της νευρικότητας και σε ορισμένες περιπτώσεις το χάσιμο οστικής μάζας. Καλές πηγές φωσφόρου είναι ο πασατέμπος, οι ηλιόσποροι, το τυρί, το κρέας κι οι σαρδέλες


Σελήνιο

Το σελήνιο είναι ένα βασικό ιχνοστοιχείο, που αν και το χρειάζεται ο οργανισμός μας σε ελάχιστες ποσότητες είναι πολύ σημαντικό για την υγεία μας. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν την πολύ σημαντική αντιοξειδωτική του δράση που φαίνεται ότι προστατεύει απέναντι στον καρκίνο.

Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη, του πνεύμονα και του παχέως εντέρου. Η ανεπαρκής πρόσληψη του σεληνίου, αφήνει απροστάτευτο τον οργανισμό μας στις βλαβερές συνέπειες των ελεύθερων ριζών, ενώ πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι επηρεάζεται και η ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε το στρες. Οι ξηροί καρποί που είναι πλούσιοι σε σελήνιο είναι τα φυστίκια (αράπικα, Αιγίνης), ο ηλιόσπορος και τα μακαντέμια.


Ποιά είναι τα "καλά" και ποιά τα "κακά" λιπαρά;

Τα ακόρεστα λιπαρά οξέα αποτελούν υγιεινά λιπαρά, απαραίτητα για τη δόμηση των κυττάρων και το ανοσοποιητικό σύστημα. Παράλληλα, μειώνουν τα επίπεδα της ολικής και της LDL-χοληστερόλης του αίματος. Ιδιαίτερα τα απαραίτητα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, λινολεϊκό και λινολενικό, δε μπορούν να συντεθούν από το σώμα, γι΄αυτό και πρέπει να προσλαμβάνονται από την τροφή.
Τα ακόρεστα λιπαρά οξέα μειώνουν την ολική και την κακή (LDL) χοληστερόλη.
Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα αυξάνουν τα επίπεδα τόσο της ολικής, όσο και της κακής χοληστερόλης του αίματος. Κατά συνέπεια, αυξάνεται, μακροπρόθεσμα και ο κίνδυνος καρδιαγγειακών νοσημάτων. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να περιορίσουμε την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών, προτιμώντας άπαχα κρέατα και χαμηλών λιπαρών γαλακτοκομικά προϊόντα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κορεσμένα λιπαρά οξέα "κρύβονται" συχνά σε τρόφιμα όπως τα μπισκότα και τα snacks, των οποίων την κατανάλωση θα πρέπει να περιορίσουμε.



Ποιες τροφές είναι πλούσιες στα απαραίτητα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα;

Τα Απαραίτητα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα είναι 2 ειδών και λαμβάνονται από διαφορετικές πηγές διατροφής:
το λινολεϊκό οξύ (ω-6), το οποίο περιέχεται στο ηλιέλαιο, το καλαμποκέλαιο, το καρδαμέλαιο και τις μαργαρίνες που φτιάχνονται από τα αντίστοιχα έλαια
το λινολενικό οξύ (ω-3), που περιέχεται στα σκούρα πράσινα λαχανικά, στα λιπαρά ψάρια, καθώς και σε φυτικά έλαια όπως το σογιέλαιο, κραμβέλαιο, στο βρώσιμο λινέλαιο και τις μαργαρίνες/σπορέλαια που φτιάχνονται από τα αντίστοιχα έλαια.


Σπόρια, όπως λαχανικά

Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι ηλιόσποροι και ο πασατέμπος (κολοκυθόσπορος). Oι πρώτοι, όπως φαίνεται και από το όνομά τους, είναι οι σπόροι του ηλίανθου και ο δεύτερος τα σπόρια του κολοκυθιού. Και τα δύο είδη ψήνονται και συνήθως αλατίζονται πριν κυκλοφορήσουν στην αγορά στα τέλη Αυγούστου. Εκτός από τα ελληνικά, ωμά σπόρια που ψήνονται στη χώρα μας εισάγονται και από την Τουρκία, την Oυκρανία, την Κίνα και τη Βουλγαρία.
Τα καλύτερα: Είναι «γεμάτα» και ο καρπός τους δεν πικρίζει (τότε είναι παλιάς σοδειάς).
Διατροφική αξία: O πασατέμπος περιέχει τα πολύτιμα λιπαρά οξέα ω-6 και κυρίως λινολεϊκό οξύ. Στην Κίνα, μάλιστα, θεωρείται ότι μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. O ηλιόσπορος είναι μια τροφή πλούσια σε φυτοστερόλες και επομένως ευεργετική για την καρδιά. Είναι πολύ πλούσιος σε φυλλικό οξύ. Χαρακτηριστικό είναι ότι 100 γρ. ηλιόσποροι μάς δίνουν περισσότερη ποσότητα φυλλικού οξέος από τη συνιστώμενη ημερησίως. Τα σπόρια είναι επίσης πλούσια σε φυτικές ίνες, σίδηρο και μαγγάνιο.

Ηλιέλαιο

Οι φυτικές στερόλες είναι φυσικά συστατικά των φρούτων, των λαχανικών και των βρώσιμων φυτικών ελαίων, όπως το ηλιέλαιο.
Η ενσωμάτωση των φυτικών στερολών στη διατροφή μας, μέσω ειδικά σχεδιασμένων προϊόντων που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν καθημερινά, είναι βέβαιο ότι θα συμβάλλει πολύ στη μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης στο αίμα μας. Προϊόντα με ευχάριστη γεύση και υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές στερόλες, τα οποία θα μας στερούν ελάχιστες απολαύσεις από το καθημερινό μας διαιτολόγιο και εύκολα θα ενσωματωθούν στις καθημερινές μας συνήθειες, μπορούν να μας χαρίσουν καλύτερη υγεία.
Πλούσιο σε πολυακόρεστα, που μειώνουν το επίπεδο χοληστερόλης και συντελούν στην προστασία του οργανισμού από σοβαρές ασθένειες αλλά και φυσική πηγή της βιταμίνης Ε.

Η ψυχολογία των φυτών;

Ο Αριστοτέλης ομιλεί ήδη για ψυχικό βίο των φυτών και διασώζει τη γνώμη του Αναξαγόρα, του Δημόκριτου και του Εμπεδοκλή, που πίστευαν ότι "τα φυτά έχουν νου και γνώση". Αν γνώρισμα της ψυχής είναι η κίνηση, η μεταβολή, η ανάπτυξη, η ωρίμανση, τότε κάποια αισθητική ψυχική ζωή ατελής είναι δυνατό να αποδοθεί και στα φυτά. Σε μερικά από αυτά η απαλή μουσική συντελεί στο ν' απλώνουν τα φύλλα τους!


Ιερά φυτά του Απόλλωνα είναι η δάφνη, ο ηλίανθος, η άρκευθος, η μυρίκη, το ηλιοτρόπιο και ο υάκινθος. Η Τέρρυ Ζήκου είναι Ελληνο-Γερμανίδα καλλιτέχνης, που επέλεξε ως μέσο έκφρασης τα έντονα χρώματα, μέσα από τα οποία μεταφέρει την κίνηση, την πλαστικότητα και την ένταση στα έργα της όπου επιτυγχάνει να διαμορφώσει μια ατμόσφαιρα που κινείται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Η έμπνευση της καλλιτέχνιδας να δημιουργήσει μια σειρά ηλιοτροπίων προήλθε από τη λατρεία των αρχαίων πολιτισμών και τη μυθολογία που κυριαρχεί για το λουλούδι.

"The heart that has truly loved never forgets,
But as truly loves on to the close;
As the sunflower turns on her god when he sets
The same look that she turned when he rose."
Thomas Moore

ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ

Τα αγαπημένα λουλούδια του Βαν Γκογκ ήταν αυτά που ζουν και ανθίζουν χωρίς ανθρώπινη βοήθεια. Ένα από αυτά ήταν και οι ήλιοι. Μάλιστα όπως είναι γνωστό ένας από τους πιο διάσημους πίνακες του είναι «Το βάζο με τους δεκατέσσερις ήλιους»

Μέχρι την δεκαετία του 1970 οι ήλιοι ήταν περισσότερο διακοσμητικά φυτά, που τα φύτευαν περισσότερο στους κήπους παρά στους αγρούς και τα έβαζαν στα βάζα όπως ο Βαν Γκογκ. Τον ηλίανθο τον έφερε από την Ιντιάνα γύρω στο 1605 ο ιδρυτής του Κεμπέκ Σάμυελ Σαπλαίν. Μάλιστα η αρχική του ονομασία -άγνωστο γιατί- που διατηρήθηκε για πολύ ήταν «αγκινάρα της Ιερουσαλήμ». Κανείς δεν ξέρει ακριβώς τον τόπο προέλευσης του, το μόνο σίγουρο είναι ότι ήταν ένα φυτό προσαρμοσμένο στα αμερικανικά λιβάδια και εξημερωμένο από τους Ινδιάνους.

Ο Λώρενς Ντάρελ είχε κάποτε γράψει για την ελιά ότι είναι παλιά όσο και το νερό. Η ελιά με την σχεδόν μυθική καταγωγή διάλεξε πριν από χιλιάδες χρόνια για τόπο της τη Μεσόγειο. Έτσι στην περιοχή της Μεσογείου το λάδι της ελιάς κυριαρχούσε και ποτέ δεν υπήρξε η ανάγκη άλλης καλλιέργειας. Η μοναδική ενδιαφέρουσα παραγωγή των ήλιων, ήταν οι αγαπημένοι μας ηλιόσποροι.

Τον 18ον αιώνα ο ηλίανθος ήταν διαδεδομένος στους ευρωπαϊκούς βοτανικούς κήπους αλλά η συστηματική του καλλιέργεια για την εξαγωγή ελαίου από τους σπόρους του, που περιέχουν 30-40% λάδι, άργησε πολύ. Ουσιαστικά η καλλιέργεια του άρχισε το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στην επαρχία Βορονέζ της Ρωσίας και από εκεί διαδόθηκε σε άλλες περιοχές της Ρωσίας, στις παραδουνάβιες περιοχές και στην Βαλκανική. Στις αρχές του Α Παγκοσμίου πολέμου η συνολική παραγωγή μόλις πλησίαζε τους εκατό χιλιάδες τόνους κυρίως από τις προαναφερθείσες περιοχές.

Όταν στις αρχές του ψυχρού πολέμου οι Σοβιετικοί βρέθηκαν σε μια κατάσταση σχετικού αποκλεισμού, χωρίς να διαθέτουν ικανοποιητικές πηγές ελαίων, καθώς δεν είχαν ούτε ελιές, ούτε σόγια, ούτε αραχίδες, αναγκάστηκαν να ασχοληθούν συστηματικά με τους ηλίανθους. Ο ηλίανθος καλλιεργείται εύκολα, αναπτύσσεται γρήγορα και ευδοκιμεί σχεδόν σε όλα τα εδάφη. Με συνεχείς επιλογές και διασταυρώσεις κατάφεραν να πάρουν διαφορετικές ποικιλίες προσαρμοσμένες σε ιδιαίτερες συνθήκες.

Αυτές τις σοβιετικές ποικιλίες θα δανειστούν οι Γάλλοι στην δεκαετία του 70. Η εποχή της αποικιοκρατίας έφτανε στο τέλος της και η βασισμένη στο λάδι της αραχίδας της Σενεγάλης, Γαλλία που είχε παραγκωνίσει όλες τις καλλιέργειες άλλων ελαιωδών φυτών ήρθε αντιμέτωπη με το πρόβλημα παραγωγής ελαίων. Μετά την οριστική ανεξαρτησία των κτήσεων όλη η παραγωγή έπρεπε να αναδιοργανωθεί. Άρχισαν να ξαναφυτεύονται ελιές και η καλλιέργεια του ηλίανθου άρχισε να γνωρίζει μέρες δόξας.

Η καλλιέργεια του ηλίανθου θα επισπευσθεί μετά την κρίση της σόγιας. Οι ΗΠΑ που κατείχαν το μονοπώλιο της καλλιέργειας του κινεζικής προελεύσεως αυτού φυτού που δίνει λάδι αλλά και ένα υπόλοιπο που περιέχει σημαντικό συμπλήρωμα πρωτεϊνών για τα ζώα, το 1971 θα σταματήσουν τις εξαγωγές του. Η τιμή της σόγιας θα εκτοξευτεί στα ύψη και η κρίση της σόγιας, την ίδια εποχή με την μεγάλη κρίση του πετρελαίου, θα δοκιμάσει την παγκόσμια οικονομία.

Τότε όλοι άρχισαν να ψάχνουν εναλλακτικές λύσεις και τα χωράφια θα γεμίσουν με ήλιους. Σήμερα η βιομηχανική παραγωγή ηλιέλαιου που συνοδεύεται από την συστηματική καλλιέργεια του ολοκληρώνει τον κύκλο που ξεκίνησε από τα βάζα του Βαν Γκογκ και κατέληξε ως ψιλά- ψιλά γράμματα και δημοφιλές λάδι μαζί με το φοινικόλαδο στους καταλόγους των ταχυφαγείων.
Κωστόπουλος Δημήτρης                                                                                     http://giornofelice.blogspot.gr/